Moderne Dans

De moderne dans is ontstaan in het begin van de twintigste eeuw. Met het begrip modern werd vooral het onderscheid met de klassieke dans, het ballet, aangegeven dat als te formeel en verouderd werd gezien. Binnen de moderne dans staat de danservaring zelf en de innerlijke oorsprong van beweging centraal. Inmiddels heeft de aanduiding 'modern' zijn eigenlijke betekenis - eigentijds – verloren. Zo is de ‘moderne’ dans van pionier Martha Graham nu even traditioneel als de techniek van het academische ballet. De opvolger van moderne dans is de postmoderne dans, wat letterlijk betekent: na het moderne. ‘Moderne dans’ is nu een totaal begrip, neem de term dus vooral niet te letterlijk.

Geschiedenis van Moderne Dans

De moderne dans ontwikkelde zich in de eerste helft van de twintigste eeuw zowel in Europa als in de Verenigde Staten. De vernieuwingen in de dans stonden niet op zichzelf. Rond 1900 stond de samenleving voor ingrijpende veranderingen op politiek en sociaal gebied: vrouwen dwongen politieke zeggenschap af, de wetenschap onderging revolutionaire vorderingen met Albert Einstein (1879-1955) en Sigmund Freud (1856-1939), socialisten eisten in het begin van de twintigste eeuw in Europa wetgeving en politieke macht, en de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) eiste miljoenen slachtoffers en vormde een harde breuk met voorgaande tijden. Kunstenaars schilders, architecten, schrijvers, componisten èn choreografen voelden die veranderende mentaliteit feilloos aan. Om hun gedachten en gevoelens tot uitdrukking te brengen, braken ze met de academische traditie en zochten ze naar nieuwe vormen; qua techniek, stijl en thematiek.

Moderne dans in de Verenigde Staten

Door de verschillen in cultuur, politiek en geografie ontstonden er binnen de moderne dans verschillende stijlen. De diversiteit van die stijlen sluit grofweg aan bij de beeldende kunststromingen van het impressionisme en het expressionisme. Eerste generatie Amerikaanse danspionier Isadora Duncan (1877-1927) bijvoorbeeld kan gezien worden als een impressioniste, en tweede generatie pionier Martha Graham (1894-1991) als een expressioniste. Van de diverse moderne dans choreografen is de Amerikaanse Martha Graham de bekendste. In haar moderne dans staat de expressie van persoonlijke emoties centraal die op verhalende wijze door haar verbeeld worden.

Moderne dans in Europa

De moderne dans in Europa haakte daarentegen veel meer in op eigentijdse thema’s zoals oorlog en innerlijke conflicten en werkte dat op abstract-symbolisch wijze uit. Europees moderne dans wordt dan ook duidelijk onderscheiden van Amerikaans moderne dans. Vanwege de radicale verandering in dansstijl en uitdrukking ten opzichte van ballet, is de naam moderne dans nooit veranderd en nog altijd een alledaags begrip.

Moderne dans binnen dansacademies

De ontwikkeling van de moderne dansvorm is vaak ten nauwste verbonden geweest aan een bepaalde persoon. Zo wordt op dansacademies voor de moderne danslessen vaak een onderscheid gemaakt tussen Graham techniek, Limon techniek en Cunningham techniek – respectievelijk vernoemd naar de beroemde Amerikaanse moderne dans choreografen Martha Graham , José Limón en Merce Cunningham. Het gemeenschappelijke kenmerk is dat de moderne danskunstenaars zich niet baseren op de academische ballettechniek. In Europa bieden scholen vaak ook Europees moderne dans technieklessen aan.

Kijken naar Moderne Dans

Het meest revolutionaire aspect  van moderne dans is te zien in het dansvocabulaire: moderne dansers willen niet ‘zweven’ als een ballerina of vastgelegde patronen in houding, armbewegingen en passen gebruiken, maar zij staan geaard met beide voeten op de grond en weerhouden zich niet van vloerwerk of van alledaagse bewegingen in hun dans.

Een fundamentele vraag die moderne danskunstenaars bezighoudt is: Wat beweegt ons te bewegen? Voor sommigen ligt het antwoord in het omzetten van gevoelens in beweging. Anderen zien het antwoord in het onderzoeken van de fysieke impulsen van dans: “Waar zit de bewegingsimpuls, de aanzet tot dans? In het bekken, in de ademhaling, in een zenuwknoop, in de verdeling van energie en krachten, in de reactie op zwaartekracht?”

Bij moderne dans zijn torsobewegingen met een aanzet vanuit het fysieke centrum en acties over de grond (vloerwerk) vanzelfsprekend. Iconisch voor moderne dans is Graham’s techniek van  ‘contraction’ en ‘release’, oftewel het kernachtig en krachtig samentrekken en ontspannen van spieren rond het bekken. Andere veelvoorkomende kenmerken vanuit de Graham-techniek zijn: spiraaldraai rond de ruggengraat, het flexen (buigend optrekken) van handen en voeten, parallelle beenposities en het gebruik van een diepere laag zoals  gevoelsconflicten of maatschappelijke en politieke conflicten.

Moderne dans choreografiëen zijn niet zozeer verhalend, maar eerder symbolisch. Daarmee is sinds de moderne dans een eigen interpretatie van de voorstellingen geoorloofd. Er is niet per se iets (van een verhaal) dat 'begrepen' hoeft te worden.    

Belangrijke choreografen in de Moderne Dans

Amerikaanse danspioniers

In de Verenigde Staten (en vervolgens ook in Europa) trof je tussen 1890- 1930 de volgende Amerikaanse danspioniers: Francois Delsarte (1811-1871), Loïe Fuller (1862-1928), Isadora Duncan (1877-1927), Ruth st. Denis (1979-1968) en Ted Shawn (1891-1972) (ook samen kortweg Denishawn genoemd). De Amerikaanse moderne dans  werd vervolgens pas echt op de kaart gezet door:  Martha Graham (1894-1991), Doris Humphrey (1895-1958), José Limón (1908-1972), en Merce Cunningham (1919-2009) (al wordt Cunningham binnen de dansgeschiedenis ook tot de postmoderne dans gerekend).

Europese danspioniers

In Europa brachten de volgende Duitse danspioniers vrijwel gelijktijdig een dansomslag naar het modern dansexpressionisme: Rudolf Laban (1879-1958) (met Émile Jacques-Dalcroze (1865-1950)), Mary Wigman (1886-1973) en Kurt Jooss (1901-1979). Tussen 1920 – 1940 werd deze Ausdruckstanz ook vanuit Nederland beïnvloed door: Corrie Hartong (1906-1991), Gertrud Leistikov (1885-1948) en Yvonne Georgi (1903-1975).

Het expressionistisch danstheater van Pina Bausch (1940-2009) is zowel een voorzetting van de Ausdruckstanz, als een reactie op het postmodernisme. Bausch heeft met haar werk de moderne dansvorm door ontwikkeld tot het neo-expressionisme. Haar invloed reikt tot bekende namen op Nederlandse en Vlaamse bodem, zoals Anne Teresa De keersmaeker (1960) en Conny Janssen (1958). Choreografen zoals Isabelle Beernaert (1973) (bekend van SYTYCD) keren ook vaak terug naar de expressie van een gevoelsinhoud.

Feit

Wie denkt dat dans van hoog niveau alleen ‘jong geleerd, jong gedaan’ is, heeft het mis! Martha Graham wist pas na het zien van een voorstelling van Ruth Saint Denis op 16 jarige leeftijd dat ze een danseres wilde worden. Ondanks dat ze te oud werd gezien om te beginnen met dansen, koos ze toch voor haar dansdroom. Hoewel haar danscarrière pas op 22 jarige leeftijd van start ging, danste Martha Graham door tot op extreem hoge leeftijd (75 jaar!) en creëerde daarbij alle hoofdrollen voor zichzelf.

In eigen woorden

Isadora Duncan

“You were once wild here. Don't let them tame you.”

“The dancer's body is simply the luminous manifestation of the soul.”      

Martha Graham

“‘Age’ is the acceptance of a term of years. But maturity is the glory of years. ”

 “Great dancers are not great because of their technique, they are great because of their passion.”

 “The body never lies. ”

Doris Humprey

“The dancer believes that his art has something to say which cannot be expressed in words or in any other way than by dancing.”

Nieuws - 22 nov 2013

Met een afwisselend programma van klassiek, modern (NDT repertoire) en caractère laten de leerlingen van de Dansvakopleiding van het Koninklijk Conservatorium zien wat ze aan talent in huis hebben. Onder de titel Talent voor de Toekomst! dansen de leerlingen letterlijk voor hun eigen toekomst.

Nieuws - 18 nov 2013

De dansvoorstelling Kiss & Cry van choreograaf Michèle Anne De Mey en cineast Jaco Van Dormael is van 19 tot 22 december te zien in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Brussel. De voorstelling is een bijzondere combinatie van film, dans, tekst en theater.

Review - 13 nov 2013

Na een korte trailer van Liberation Route Europe om te wijzen op het belang van de strijd voor vrijheid, waarvan ik even denk dat het al bij de voorstelling hoort, bezetten zestien dansers van Introdans het podium. Gekleed in zwarte pakken vormen ze moeiteloos steeds wisselende formaties.

Review - 11 nov 2013

Voor het jaarlijks terugkerende dansfestival Uneven legt initiatiefneemster en choreografe Lonneke van Leth dit jaar de focus op componisten. Bekende componisten uit verschillende perioden in de tijd dienen als inspiratie voor een voorstelling met vijf korte stukken, waarvan drie van de hand van Van Leth.

Nieuws - 8 nov 2013

Choreografe Isabelle Beernaert toert de komende maanden met haar nieuwe show Red, Yellow & Blue door Nederland. In deze voorstelling laat ze zich inspireren door de drie basiskleuren, die ieder gepaard gaan met een eigen verhaal en emotie.

Nieuws - 28 okt 2013

Op zaterdag 9 november gaat de voorstelling FADO in première in theater Luísa Todi te Setubal, Portugal. Een coproductie van het Internationaal Danstheater (ID) met Companhia Portuguesa de Bailado Contemporaneo (CPBC) uit Lissabon.

Nieuws - 23 okt 2013

Voor een film zoekt Studio Rosto A.D. een vrij technische moderne/klassieke danseres met bij voorkeur acrobatische kwaliteiten. De studio kan voor de rol een vergoeding bieden.

Nieuws - 16 okt 2013

Op 30 oktober start dansgezelschap Introdans weer met de cursusserie ‘Jong Geleerd, Oud Gedanst’ voor dansers van 55 jaar of ouder. Er worden twee soorten cursussen aangeboden, een actieve cursus dans en een cursus dansbeschouwing. Dansers van alle niveaus zijn welkom.

Review - 15 okt 2013

Het Nationale Ballet brengt één van zijn grootste succesnummers dit seizoen opnieuw op de planken: Don Quichot. Deze in 2010 uitgebrachte bewerking van de Russische choreograaf Alexei Ratmansky werd tot in China aan toe enthousiast ontvangen en leverde de solisten nominaties voor diverse dansprijzen op.

Nieuws - 14 okt 2013

Zaterdag 19 oktober is de opening van ROOTS Dance Studio in Gorinchem. Vanaf 15.00 uur zijn er verschillende optredens, gratis workshops en een open dansvloer. Dit om kennis te maken met ROOTS.

Pagina's

Abonneren op Moderne Dans