Op 15 maart was de Nederlandse première van Desert Dancer, een film over dans, vrijheid en gewelddadige onderdrukking van beide. Desert Dancer is een Britse speelfilm van Richard Raymond uit 2014 met acteur Reece Ritchie als danser Afshin Ghaffarian. De film werd vertoond in het kader van het Cinedans filmfestival dat plaats vond in het EYE filmmuseum in Amsterdam van 11 tot en met 15 maart 2015.

Desert Dancer waargebeurd verhaal 

Desert Dancer is gebaseerd op het dramatische en waargebeurde verhaal van de Iraanse danser Afshin Ghaffarian die vandaag in ballingschap in Frankrijk woont. De film speelt zich af in Iran, tegen de achtergrond van de verkiezingsdemonstraties van 2009. Dansen is er ten strengste verboden. Wat de gevaarlijke, en in dit geval bevrijdende, gevolgen kunnen zijn als je toch danst, laat de dansfilm Desert Dancer op indringende manier zien. 

De acteurs werden speciaal voor deze film door de gerenommeerde choreograaf Akram Khan getraind. Door de semi-professionele dans kom ik als kijker dichter bij de personages en hun verhaal dan als professionele dansers als acteurs waren ingezet. 

Afshin Ghaffarian danst met gevaar voor eigen leven

Afshin (gespeeld door Reece Ritchie) zette als jonge man zijn leven op het spel om te kunnen dansen. Als student in Teheran krijgt hij toegang tot een gehackt internetaccount. Geïnspireerd door video’s van Michael Jackson tot aan het danstheater van Pina Bausch leert hij zichzelf dansen. Vervolgens richt hij een underground dansgezelschap van studenten op. Elaheh (gespeeld door Freida Pinto) is de meest getalenteerde danseres. Zij heeft van haar moeder, een professionele danseres dansen geleerd. Afshin en Elaheh delen hun passie voor dans en voor elkaar. Ze inspireren elkaar en ontwikkelen zich hierdoor samen verder in de dans. 

Vanuit mijn ervaringen met Braziliaanse dans herken ik de verbondenheid die door overgave aan ritme en partner in koppeldans kan ontstaan. Een verbondenheid die jezelf overstijgt en eindeloos bevrijdend aanvoelt. De bevrijding die dansen kan betekenen in een context van onderdrukking moet overweldigend zijn. Desert Dancer geeft hier een indruk van. 

Desert Dancer: Dansen voor vrijheid in de woestijn

In het kader van de onrust rondom de presidentsverkiezing krijgt het dansgezelschap het steeds heter onder de voeten. Op straat worden zij door supporters van het regime aangevallen, waarbij één van hen ernstig wordt geraakt. Ondanks de sterke onderdrukking en gespannen sfeer voelen de studenten de drang om met hun dans naar buiten te treden. Het gaat hen om veel meer dan alleen voor zich zelf dansen. Ze willen de mogelijkheid tot vrijheid met anderen delen, anderen inspireren en deze tijden van de verkiezingen voelen als het juiste moment. 

De enige denkbaar veilige plek voor een dansvoorstelling is de woestijn buiten Teheran. Met een twintigtal studenten als publiek, vertrekken zij hier naar toe. In hun voorstelling uiten zij de door middel van dans de onderdrukking die zij onder het regime ervaren en de bevrijding waar ze naar verlangen. Zoals ook in andere dansscènes lijkt hierbij veel gefilmd met een steady cam waardoor de dans indringend dichtbij komt. De zware muziek, waarvan de hele film doortrokken is, geeft gewicht en drama aan de scènes. 

Danser Afshin vlucht naar Frankrijk

Kort daarop wordt Afshin tijdens een uit de hand gelopen verkiezingsdemonstratie opgepakt. Op het nippertje ontvlucht hij de dood, maar de veiligheidsdienst van het regime zit hem nu op het spoor. Zijn situatie is levensbedreigend. Hij neemt het aanbod van een vriend aan om met een vervalst paspoort als directeur van een toneelgezelschap naar Parijs af te reizen, omdat Parijs hem een kans op vrijheid en een echte danscarrière kan bieden. In ruil hiervoor moet Afshin vrienden, geliefde, familie en zijn land achterlaten. De gevolgen van een totalitaire regime voor individuen zijn hier hartverscheurend in beeld gebracht. 

Onder strenge controle en begeleid door ‘babysitters van het ministerie’, reist het toneelgezelschap voor een voorstelling naar Parijs. Op het podium in Parijs, valt Afshin ineens uit zijn rol - het lijkt ongepland. Hij verstomt; zenuwachtig proberen de anderen hem nog wakker te schudden. Hij treedt naar voren: “Ik ben Afshin”, zegt hij, ”ik ben een danser. In mijn land mag ik niet dansen.” 

Een overweldigende ontlading. Om te kunnen dansen heeft hij zij leven op het spel gezet en alles achter gelaten en nu staat hij op het podium in Parijs om het onwetende publiek zijn verhaal te vertellen. De begeleiders van het ministerie worden onrustig. Afshin zakt bijna in, angst en onzekerheid lijkt hem te overweldigen. Dan herinnert hij zich wat Elaheh tegen hem zei: “Maak je niet druk om de techniek, zoek je eigen geheime taal, pas dan maak je contact en maakt je het verschil. Een geheven hand kan al dans zijn”. Afshin begint de voorstelling uit de woestijn te dansen. Bij de gewelddadige scenes houden de Iraanse begeleiders het niet meer. Ze lopen naar de regie en laten het gordijn zakken. Meteen pakken zij Afshin beet. Vanuit de zaal is het gevecht achter het gordijn te zien. Het publiek verstart, zo echt lijkt het. Realiteit en voorstelling versmelten.

Het lukt Afshin net om zich van de mannen te bevrijden en onder het gordijn naar het publiek toe te worstelen. Uitgeput ligt hij op het podium. Langzaam zwelt applaus aan die in staande ovaties eindigt. Afshin staat op en kijkt het publiek in. Voorzichtig heft hij zijn hand. Ook in het publiek heffen steeds meer mensen hun hand totdat de hele zaal zijn gebaar beantwoordt. De menselijke en politiek krachtige betekenis van deze scène is indringend en overweldigend.  

Desert Dancer eerste feature film op Cinedans festival

Met keuze om Desert Dancer naar Cinedans en daarmee naar Nederland te halen is het voor het eerst dat Cinedans een speelfilm in de programmering heeft. Cinedans programmeur Marion Poeth legt de keuze als volgt uit: “Er zijn weinig feature films waar verhaal en dans zo goed in elkaar vallen en waar dans meer is dan alleen een leuke aankleding van een verhaal. Dans, verhaal en camerabewegingen vullen elkaar hier echt aan. Desert Dancer is bijna een documentaire in fictie gebracht.”

Het is nog niet bekend of Desert Dancer in de Nederlandse bioscopen zal worden vertoond.