De jonge dansers kijken geconcentreerd naar hun voeten. Die bewegen snel, erg snel. Het gemak en het plezier waarmee de dansers bewegen - jumpen, twerken, bouncen - is aanstekelijk. Ze gooien alles er uit wat ze in zich hebben en lijken onbewust te zijn van hun omgeving. Dit is de grote kracht van passinho, de Braziliaanse dans die voor arme jongeren zowel een ontsnappingskans als een manier van expressie is. Dansgroep Suave bouwt voort op deze dansstijl en brengt het naar Europese danstheaters.  

Op 4 en 5 april treedt dansgroep Suave op tijdens Festival Tweetakt in Utrecht, onder leiding van de Braziliaanse choreografe Alice Ripoll. Zij werkt als danslerares in de favela's, sloppenwijken, van Rio de Janeiro. Toen zij voor het eerst passinhodansers zag, werd zij getroffen door hun doorzettingsvermogen en danspassie. Passinho wordt doorgaans geïmproviseerd en beoefend in dance battles, maar Ripoll wilde deze dansstijl graag een ander podium bieden. Samen met tien Braziliaanse dansers maakte Ripoll een dansvoorstelling waarin zij veel ruimte hebben om te improviseren. “Als ik ze zie dansen, denk ik als choreograaf nog wel eens: dat had je beter anders kunnen opbouwen, maar dat moest ik loslaten.”

Funky dansstijl

‘Passinho’ betekent ‘kleine pas’ in het Portugees. Het is een toepasselijke geuzennaam voor een dansstijl die aan de onderkant van de Braziliaanse samenleving is ontstaan, in de noordelijke achterbuurten van Rio de Janeiro. Er zijn invloeden vanuit de funk, house, capoeira en samba te herkennen in Passinho, vermengd met twerken en breakdance. Kenmerkend is vooral het snelle voetenwerk en scherp draaiende heupen, en de manier waarop dansers naar beneden blijven kijken. Dit is een stilistische keuze: dansers gaan volledig op in de beweging van hun voeten. 

Passinho gaat viral

Passinho begon als een heel lokaal verschijnsel. Dansende jongeren in het noorden van Rio de Janeiro, met name de wijk Jacarezino, daagden elkaar uit op funkfeestjes en in dance battles. Iedere danser ontwikkelde zijn eigen danspersona, compleet met kleding, haarstijl en artiestennaam. Zij verspreidden echter ook online filmpjes van hun danskunsten. In 2008 ging één van die fimpjes viral.

Danser Beiçola en zijn vrienden werden helden voor jongeren in heel Rio de Janeiro. Er kwamen steeds meer dansfilmpjes online en de ontwikkeling van passinho kwam in een stroomversnelling terecht. In 2011 werd de eerste officiële Batalha do Passinho, 'Passinho Battle', georganiseerd, waarover jurylid en filmmaker Emílio Domingos ook een documentaire maakte. In deze film volgt hij baanbrekende passinhodansers zoals Cebolinha en Gambá. De film had een enorme impact op de status en bekendheid van passinho in Brazilië.

Koning van de Passinho  

Nadat passinho op de Paralympische openingsceremonie van 2012 werd vertoond, kreeg de dansstijl internationale bekendheid en werden de kleine pasjes opgepikt door sterren als Beyoncé en Chris Brown. Ook in Brazilië zelf is passinho groter dan ooit: passinhodansers zijn dikwijls te zien in de mainstream media en zetten hun eigen dans- en muziekgroepen op, zoals Dream Team do Passinho. Sommige passinhodansers gaan naar scholen om dansles en voorlichting te geven, bijvoorbeeld over voorbehoedsmiddelen en drugs.  

Helaas maakt passinho niet voor iedere danser een beter leven mogelijk. Gambá werd ook wel de ‘Koning van de Passinho’ genoemd, maar werd in 2012 vermoord. Zijn dood was een schok voor de passinho-dansgemeenschap, een tragische herinnering dat geweld en criminaliteit heel dichtbij blijven. Toch bieden danswedstrijden en dansscholen in de favela’s een alternatief voor de straat, en daarmee een kans op overleven.

Moderne dans ontmoet passinho

Tegenwoordig zijn de passinhocompetities in Brazilië grote, georganiseerde evenementen, met sponsors voor de strijdende teams en individuele dansers. Passinho wordt echter nog nauwelijks erkend door de gevestigde orde in de danswereld, vergelijkbaar met andere ‘underground’-dansstijlen zoals breakdance en hiphop.

Choreografe Alice Ripoll wil passinho de theaters in brengen. Haar dansgroep Suave heeft al opgetreden in Brazilië en verschillende Europese landen. Voor de voorstellingen van Suave combineert Ripoll passinho met andere dansstijlen, zoals het aanverwante ‘dancinha’ en moderne dans. De meeste dansers deden in Rio de Janeiro mee met passinhocompetities. “We moesten voor dit project een nieuwe werkmethode uitvinden, omdat ik hun pasjes niet wilde vastleggen,” vertelde zij toen Suave optrad bij het Noorderzon Festival. “Normaal duren hun battles op straat een paar minuten, in Suave gaat het om een volledige voorstelling op een toneel. Er was dus wel een theatraal kader nodig, waarbinnen de dansers kunnen improviseren.”

Ripoll bewondert hoe passinhodansers zich uiten in hun dans, zonder schaamte. “Moderne dans is vaak conceptueel. Het wil een idee uitdrukken en van daaruit ontstaat de dans. Daarmee raak je ook iets kwijt. Bij Passinho weet je nog niet altijd van te voren wat je wilt uitdrukken, want elke dag voel je je anders. Daarom is de dans ook elke keer anders.”

Op 4 en 5 april treedt Suave in Utrecht op met hun tweede voorstelling, CRIA. Zie de website van Festival Tweetakt voor meer informatie.