Het Nederlands Dans Theater (NDT) wordt dit jaar zestig, en dat moet gevierd worden. In zes decennia heeft het Haagse gezelschap veel foto- en videomateriaal verzameld. Het archief wordt momenteel gedigitaliseerd en zal in de herfst van 2019 gepresenteerd worden aan het publiek.
Voor wie hier niet op kan wachten, heeft het NDT alvast een aantal hoogtepunten verzameld in een online publicatie. De beelden laten zien hoe een groep dansers zonder financiële steun en zonder een eigen repetitieruimte zich ontwikkelde tot één van de belangrijkste dansgezelschappen van Nederland.

Dansrevolutie

Het NDT werd in 1959 opgericht door zestien dansers van Het Nederlands Ballet die zich niet konden vinden in het strikte regime van toenmalig artistiek leider Sonia Gaskell. Dansers als Rudi van Dantzig, Alexandra Radius, Han Ebbelaar, Marianne Hilarides en Jaap Flier eisten minder premières, een vast repetitieschema en een eigentijds repertoire. Onder leiding van Gaskell’s voormalige balletmeester Benjamin Harkarvy en voormalig zakelijk leider Carel Birnie vormden zij het Nederlands Dans Theater (NDT) dat professioneler georganiseerd en moderner georiënteerd zal zijn.

Omdat zij in die begindagen geen eigen studioruimte hadden, repeteerden de dansers in oude kerken, gymnasia en schoolgebouwen in Den Haag. In 1961 verhuisde Het Nederlands Ballet naar Amsterdam om Het Nationale Ballet te vormen. Het NDT werd hierdoor het belangrijkste dansgezelschap in Den Haag en nam het oude repetitielokaal van Het Nationale Ballet in gebruik - ondanks verzet van Sonia Gaskell.

Internationaal gezelschap

Ondanks de beperkte middelen zou het NDT in 1960 al voor het eerst op tournee gaan. De dansers sleepten eigenhandig decorstukken en kostuums mee de trein in richting Israël. Op de boot gebruikten ze de reling als barre bij hun ballettraining. De meeste dansers waren klassiek geschoold. Artistiek directeur Harkavy had echter een vernieuwende mix van klassiek en modern voor ogen. Hij nodigde Amerikaanse choreografen zoals Anna Sokolow en John Butler uit om de dansers van het NDT meer moderne technieken te leren. In 1965 reisde het dansgezelschap voor het eerst naar New York, wat een terugkerende aangelegenheid zou worden: het NDT treedt inmiddels elk jaar op in het New York City Center. 

Dansers staan centraal

Vanaf het begin hebben de dansers bij het NDT centraal gestaan. Zij krijgen ruimte om een eigen stijl te ontwikkelen als danser én als choreograaf: al vanaf de jaren ’80 organiseert het NDT elk jaar een project waarvoor dansers hun eigen stukken produceren en promoten. Grote choreografen als Nils Christe, Duato en Paul Lightfoot zijn als dansers begonnen bij het NDT. Een plek bij het gezelschap is dan ook gewild onder beginnende dansers. In 1978 werd De Springplak opgezet als een instroomprogramma, wat  inmiddels is omgevormd tot een zelfstandig gezelschap voor jonge dansers: NDT 2.

Hét Haagse dansgezelschap

Onder leiding van onder anderen Hans van Manen en Jiří Kylián boekte het NDT groot succes in de jaren’70 en ‘80. In 1987 werd het beroemde Lucent Danstheater geopend aan het Spui in Den Haag. Onder leiding van de Nederlandse architect Rem Koolhaas was dit het eerste theater dat speciaal voor dans werd ontworpen. Het theater bood ruimte aan dansstudio’s, sportruimtes en zelfs een zwembad. Het theater onderstreepte dat het NDT zowel nationaal als internationaal op de kaart stond.

Het NDT gaat nu een nieuwe fase in. Het gezelschap verblijft in haar jubileumjaar in het tijdelijke Zuiderstrandtheater, terwijl op het Spui in Den Haag een nieuw theater wordt gebouwd. Ook vertrekt Paul Lightfoot in de zomer van 2020 als artistiek directeur. Deze veranderingen maken het wellicht extra waardevol om terug te kijken op het verleden: die zestig jaar hebben aangetoond dat het NDT tegen een stootje kan en het beste haalt uit nieuwe omstandigheden.