Afgelopen weekend, van 11 tot 13 december 2014, vond NBcollection plaats in Theater Kikker in Utrecht. Ter gelegenheid van het jubileum van choreografe Nicole Beutler werden vijf iconische werken getoond. Op de donderdagavond stonden 3: The Garden en 4: Still Life op het podium; twee heel verschillende, maar exemplarische performances. Zoals kan worden verwacht van iemand die is afgestudeerd (1997) aan de School voor Nieuwe Dans Ontwikkeling in Amsterdam (SNDO), vervagen de grenzen tussen dans en theater en hebben de optredens een contemplatief karakter. Gelukkig weet Beutler het experiment te overstijgen en hebben de twee dansvoorstellingen me van begin tot eind kunnen interesseren. 

Jubileumfestival van NBprojects

In Theater Kikker is het niet ongebruikelijk dat de choreograaf voorafgaand aan de voorstelling een inleiding geeft. Zo heet ook Nicole Beutler ons welkom bij NBcollection, dat haar werk van de laatste vijf jaar toont. De vijf voorstellingen zijn ook genummerd: 1: Songs, 2: Dialogue with Lucinda, 3: The Garden, 4: Still Life en 5: Echo. Ik ben verbaasd als ze zich voorstelt; ik kende Beutler nog niet, maar had toch een andere persoonlijkheid verwacht. Haar energie is zacht, haar Duitse accent speels. De sfeer is intiem en het bezoekersaantal klein. Ik vraag me af of het een slecht voorteken is, of dat ze nog door het grote publiek ontdekt moet worden. Ik hoop het laatste. 

3: The Garden

“In het begin was er niks”, zegt een dunne jongen, nonchalant gekleed in houthakkershemd en petje. Achter hem zie ik een wit vierkant tapijt in het midden van het podium, met daaromheen zes microfoons waarvan de standaarden met nep planten zijn omwikkeld. Daarbuiten staan in het donker vijf performers. Hij herhaalt “Helemaal niks. Geen...” en begint met een semi-filosofische monoloog over de Big Bang die vervolgens verzandt in een aardrijkskundeles over het ontstaan van de continenten. Eén voor één voegen de dansers zich om hem heen en beginnen ze te bewegen. Aanvankelijk voelt de dans als ondertiteling bij het verhaal, maar geleidelijk verdwijnt de tekst naar de achtergrond en wordt de voorstelling fysieker. 

De lichamen van de performers vormen allerlei prachtige symmetrische formaties waarin geometrische vormen de aandacht trekken. Het valt me op dat iedere danser een heel ander type lichaam heeft en de bewegingen nonchalant worden uitgevoerd. De esthetiek van het SNDO heeft hier duidelijk zijn uitwerking. De combinatie van perfecte, symmetrische patronen en ‘imperfecte’ lichamen en uitvoering hebben een hypnotiserende uitwerking. Eén man heeft scoliose, maar is desondanks net zo beweeglijk als zijn mededansers. Een vrouw verliest haar beha en gaat topless verder. De performers duikelen over elkaar heen, hangen aan elkaar, kruipen over elkaar, etc. Kledingstukken wordt uitgetrokken, lichamen worden beschilderd en er wordt gezongen. Het is alsof het heelal aan me voorbij reist, inclusief allerlei dieren. Wat een beleving!

Vraag en antwoord met Nicole Beutler

In de pauze krijgen we de kans om Nicole Beutler beter te leren kennen en haar al onze vragen te stellen, maar al snel blijkt dat ze zelf de meeste vragen heeft! Ze vertelt hoe 3: The Garden een zoektocht is naar de natuur, voortkomend uit haar verlangen om meer in de natuur te zijn omdat er ‘iets’ in haar leven miste. Aan de voorstelling is veel onderzoek vooraf gegaan. Haar verlangen is niet uniek, legt ze uit; het is een historisch, telkens terugkerend fenomeen met romantische connotaties. 

3: The Garden is een vraag, geen antwoord. “Dat houdt het ook spannend,” vindt Beutler. Het niet snappen geeft ‘suspense’: “Ik houd niet van eenvoudige zinnen.” Een meisje vraagt naar de ironie die ze waarnam in de voorstelling. Beutler neemt alles niet te serieus: “I never think: let’s make something funny. We work hard! But it’s how I look at the world.” 

De fascinatie voor geometrie is een relatief recente ontwikkeling, geeft ze toe. Tijdens haar studie was ze gefascineerd door de imperfectie van het individu, maar op een gegeven moment werd dat saai en begon ze te zoeken naar een overkoepelend patroon. Door zich af te vragen wat de basis is van vormorganisatie, kwam ze uiteindelijk bij de Bauhaus-architecten uit die het vierkant, de driehoek en de cirkel als basisprincipes hanteren.

4: Still Life

De tweede voorstelling, 4: Still Life, is ook het resultaat van een zoektocht, maar dan naar het mannelijke en vrouwelijke principe. De voorstelling begint in het duister, waarna er ineens een groot wit licht ontstoken wordt. Op het zwarte podium is een grote vierkante witte dansvloer getaped. Daarop staan zes witte panelen op wielen, die door twee onzichtbare dansers worden verplaatst om verschillende patronen te vormen, alsof de panelen zèlf dansen. Daarna komt een vrouwelijk geklede danseres - hakken, rok, witte blouse - tevoorschijn die danst met twee houten cirkels. Vervolgens doet een mannelijk geklede danser zijn entree en herhaalt de scène zich nagenoeg. Beutler speelt met contrasten: donker/licht, zwartwit/kleur, vierkant/rond, stilstand/beweging, afstand/nabijheid, man/vrouw. 

De ironie die tijdens de pauze werd besproken is ook in 4: Still Life duidelijk aanwezig. In het duet herken ik een dansscène uit de film The Sound of Music en wanneer de man passen uit de menuet vertoond, doet de vrouw hem overdreven na. Waar de passen van de man gewoon ouderwets zijn, stuitert de vrouw als reactie met een strak gezicht over het podium. De stilering van de bewegingen, voornamelijk door het toepassen van herhaling, draagt ook bij aan het komische effect. Toch is 4: Still Life niet alleen maar grappig; met de panelen worden esthetische mooie scènes gecreëerd. Zo eindigt de voorstelling met een overlappende halve-cirkelformatie achter op het podium. Door kleine gaten in de panelen schijnt er licht naar ons toe, wat een bijzonder mooi effect geeft. 

NBcollection

Een vriendin van me merkte op dat ze tegenwoordig alleen nog maar naakte dansers ziet in Theater Kikker, maar Beutler gebruikt naaktheid alleen symbolisch en strategisch. Ik ben zelf aardig verrast door 3: The Garden en 4: Still Life. Ik heb veel optredens gezien van afstudeerstudenten van het SNDO, maar die overstijgen zelden het experiment en zijn vaak voorspelbaar. Beutler is dat niet. Het grondige onderzoek en de SNDO-esthetiek zijn voelbaar, maar voeren niet de boventoon. Beutler brengt verschillende elementen van performance effectief samen tot een vermakelijke dansvoorstelling die boeiend en verassend is van begin tot eind. NBcollection is ook nog te zien in het Korzo Theater, Den Haag (18 december) en Frascati Theater, Amsterdam (23 - 25 april 2015). Ik zeg: “Kijken!”