De Nederlandse première van Jan Fabre’s langverwachte voorstelling, Mount Olympus: To glorify the cult of tragedy, A 24h performance, was te ervaren op 3 juli (en 4 juli) in de Stadsschouwburg Amsterdam tijdens het Julidans Festival.

Mount Olympus baant zich een weg door Griekse tragedies, Fabre’s droomteksten, bloederig vlees, metalen kabels als springtouwen, glitter, planten als sekspartners en orgastische gesprekken. Mount Olympus is een onvergetelijke en overweldigende reis met overtuigende impact op alle zintuigen. Hierbij zijn niet alleen de spelers kwetsbaar, maar wordt ook het publiek emotioneel, mentaal en fysiek uitgeput en uitgenodigd om te voelen en het verstand te verstillen.

Mount Olympus van Jan Fabre op Julidans

Jan Fabre (1958) is een befaamd en omstreden Vlaamse theatermaker en beeldend kunstenaar met als missie het theatermilieu radicaal te veranderen. De lengte van Mount Olympus’ 24 uur draagt daar zeker aan bij. Fabre is gefascineerd door Griekse tragedies en vroeg tekstschrijver Jeroen Olyslaegers om drieëndertig traditionele toneelteksten te lezen en stukken te herschrijven. Ook implementeerde Fabre teksten die hij zelf schreef over waken en slapen. Meijers noemt deze teksten droomteksten. De komische Dionysus (Andrew Van Ostade) is als oppergod de rode draad in de voorstelling met zijn godin (Barbara De Coninck) als liefhebbende echo.

Bloeddorstige dansers in confronterende Mount Olympus 

In Mount Olympus ‘twerken’ de dansers erop los om hun -met bebloed vlees- opgevulde bh’s en onderbroeken te legen. Door het dansen vallen levers en andere ingewanden verspreid over het podium. De witte kleding van de dansers is inmiddels rood doorbloed. Het is een luguber aangezicht.

Later kruipt een vrouw als een wild dier over het toneel en verzamelt zoveel mogelijk stukken vlees in haar topje. Daarna ligt ze grommend op de grond en zet ze haar tanden in de rauwe stukken vlees die ze vergaard heeft. Ik moet er van kokhalzen. Op een ander moment in de voorstelling uit de vader zijn walging jegens Medea voor de moord op hun kinderen door steeds proberen te overgeven. Deze scène zorgt ervoor dat velen tijdelijk de Grote Zaal van de Stadsschouwburg Amsterdam verlaten. Ook ik moet moeite doen om mijn maaginhoud binnen te houden.

Uitputting centraal in Jan Fabre’s dansvoorstelling

In Fabre’s werk staat de kwetsbaarheid van de mens centraal. Deze kwetsbaarheid wordt door de dansers niet geacteerd, maar echt ervaren omdat ze bewegingen blijven herhalen totdat ze van fysieke pijn en pure uitputting erbij neervallen. Dat is waar de kracht van het werk van Fabre ligt.

In zijn voorstellingen worden enigszins simpele handelingen tot in den treure herhaald. De handeling zelf verliest daardoor zijn betekenis. Ter voorbereiding op dit jaar ging in 2013 Fabre’s acht uur durende voorstelling Het is theater zoals te verwachten en te voorzien was (1982) in reprise waar de herhaling en uitputting de methode was om tot de echtheid van de performer te komen. Ook in Mount Olympus zijn ritmische herhalingen van bewegingen die bij de dansers en/of het publiek tot emotie leiden een vast terugkerend element. Er zijn twee gedeeltes die mij in het bijzonder ontroeren.

Vermoeide dansers leidt tot emotie bij Julidans publiek

Twaalf dansers staan in rijtjes opgesteld. Als een soort leger worden er teksten herhaald om tot nadenken aan te zetten, terwijl ze ieder ‘touwtjespringen’ met metalen kabels. Hoe meer uitgeput de dansers raken hoe harder ze de teksten schreeuwen. Een danseres raakt tot bloedens toe bezeerd wanneer haar metalen ‘springtouw’ op haar enkel slaat. Ze gaat door. Een andere danseres lijkt een diepe verzuring in haar schouders te voelen en laat bijna moedeloos en boos haar kabel op de grond vallen. Spoedig pakt ze deze weer op en gaat ook door. Na een uur lang ‘kabelspringen’ schieten bij mij de tranen in de ogen. Ik ben ontroerd door deze groep mensen die zich totaal geven.

Een andere scène die door de vermoeidheid erg het gevoel aanspreekt is wanneer twee danseressen in een grote cirkel om Agamemnon bewegen door middel van herhalende ‘jeté chaînés’. Een toeschouwer roept hen toe dat ze niet moeten opgeven. Eén van de danseressen verliest haar balans en valt verschillende keren op de grond. Ook hier voel ik een opwelling van tranen. 

Vlaamse danskunstenaar schudt wakker

Fabre’s droomteksten zijn een toevoeging op de Griekse tragedies, de seksuele scènes en de uitgeputte dansers. In het voorgesprek vertelt Constant Meijers dat Fabre aan insomnia lijdt en dat de droomteksten daarop zijn gebaseerd. Wanneer een speler zegt “It’s time to wake the fuck up!” is dit meer dan een uitnodiging om wakker te worden. Het voelt als een verwijzing die Fabre maakt naar ons als mensen, als maatschappij. ‘Waar zijn we eigenlijk mee bezig?’ lijkt hij te willen zeggen. Zijn teksten hebben een diepere betekenislaag.

Omdat Mount Olympus 24 uur duurt volgt de voorstelling ook de energie van een etmaal. Gedurende de nacht - wanneer ik zo goed mogelijk mijn ogen probeer open te houden - zijn er verscheidene monologen die de energie van de voorstelling wat laten inzakken. Vanaf ongeveer negen uur in de ochtend begint de dynamiek weer aan te zwellen. Dionysos komt wel altijd op goede momenten om de energie te verhogen en dingen uit te spuwen als “de nonsens van de menselijke logica” of een gek dansje waarbij hij zijn dikke buik ter vermaak laat ‘blubberen.’ 

De verslavende Mount Olympus-trein

Mount Olympus is zo’n voorstelling waarbij ik de zaal niet wil verlaten, ook al moet ik al drie uur naar het toilet. Het is net een trein met voldoende tussenstations, maar waarbij je nooit wilt uitstappen. Medea die een uur lang stil staat met een bebloed mes in haar hand houdt mijn aandacht stevig vast. Ik wil niks missen. Van de vijf vrouwen die met gespreide benen op tafels zitten en hun vagina’s decoreren met gekleurde bloemblaadjes tot het ‘fistfucken’ van Heracles. Van het droogneuken van nietsvermoedende planten tot het filosofische gesprek bestaande uit orgasme geluiden. Het lijkt alsof voor Fabre alles begint en eindigt met seks en dat daartussenin alle tragische ervaringen van het leven liggen, zoals verdriet, woede, verlies en rouw.

Mount Olympus is een uitbundige collage-voorstelling waarbij geen verhaal wordt verteld, maar allerlei lagen van onze menselijke ervaring worden aangesproken door middel van teksten, beelden, geluiden, geuren en kleuren. “Geniet van je eigen tragedie” is de zin waarmee de voorstelling wordt afgesloten. Een oorverdovend applaus volgt en een welverdiende dansende staande ovatie. Mount Olympus is met recht het enorme paradepaard van Julidans.