In het Lucent Danstheater te Den Haag ging op 16 april Strong Language van het Nederlands Dans Theater I in première. Dansvoorstelling Strong Language bestaat uit drie balletten, uitgevoerd in wisselende samenstelling door de prachtige dansers van Nederlands Dans Theater. Twee van de drie balletten beleefden hun wereldpremière, te weten Bedroom Folk van de Israëlische makers Sharon Eyal en Gai Behar en In the Event van de Canadese choreografe Crystal Pite. Kleines Requiem van de grote meester Hans van Manen beleefde in 1996 zijn wereldpremière en werd met overgave opnieuw uitgevoerd door de dansers van NDT. Het was een magische avond.

Kleines Requiem van Hans van Manen

Kleines Requiem van Hans van Manen is in 1996 tijdens de wereldpremière onthaald als één van de hoogtepunten in zijn grote oeuvre. De eenvoud die de balletten van Hans van Manen kenmerken is de inspiratie voor de programmatitel Strong Language. Zijn eigen sterke, specifieke danstaal is heel kenmerkend, ook in dit ballet.

De zeven dansers worden in wisselende combinaties meegevoerd in hun verlangen naar verbinding met elkaar. De zoekende, soms radeloos ogende mensen rennen over het podium en vinden plots iemand waarmee ze connectie maken. In de duetten lijken ze samen te smelten, één te worden, in vloeiende en staccato bewegingen die nergens de harmonie verliezen. Er is afhankelijkheid, zorgzaamheid en kwetsbaarheid zichtbaar maar ook kracht om weer los te laten en verder te gaan.

Als tijdens Kleines Requiem de muziek van componist Henryk Mikolaj Górecki aanzwelt en de groep dansers zich samenvoegt in een stuwende polka lijken ze één machine die aangedreven wordt door iets buiten henzelf. De dans is wervelend, kolkend, meeslepend en tegelijkertijd absurdistisch. Dit werkt op mijn lachspieren, maar voelt ook beklemmend aan. Als de dansers zich daaruit losmaken komt de zachtheid en sensualiteit weer terug.

Het masculiene is voelbaar in de soms toreadorachtige uitstraling en houding die veel bescherming biedt in de duetten. Met als hoogtepunt het duet voor twee mannen waarin de bescherming en zorg voor elkaar mijn ziel raakt. De duetten worden technisch zo zuiver uitgevoerd dat het heel intiem aanvoelt. Er zit niets tussen mij en de dansers. Alles wordt één. Kleines Requiem van Hans van Manen is onbeschrijflijk magisch.

Bedroom Folk van Sharon Eyal & Gai Behar

De choreografieën van de Israëlische choreografen Sharon Eyal en Gai Behar kenmerken zich door de gelijkwaardigheid tussen de dans, de muziek en het licht. Sinds jaren werken de choreografen samen met musicus Ori Lichtik, die voor Bedroom Folk ook de muziek componeert. Zijn muziek maakt me meteen alert aan het begin van het ballet. De drum waarop de dansers in een groep stapvoets naar voren komen waarbij het licht ze een bijna buitenaards uiterlijk geeft, komt dreigend op me over. Door het oranje achtergrondlicht wordt het beeld zachter en minder dreigend. Deze dissonantie tussen dreigend en uitnodigend blijft gedurende dit ballet.

Dierlijke bewegingen en karikaturale herhalingen van menselijke handelingen leggen processen die de groep ondergaat op een directe manier bloot. In soms hele kleine bewegingen van een vinger zit iets gebiedends wat ik meteen herken. De hand voor het hoofd als we verdrietig zijn met daarbij een schokkende beweging van het lichaam. Een man die zijn geliefde draagt en herhalend zijn hoofd schudt. De bewegingen worden snel en hoekig uitgevoerd. Dan weer vloeiend, bijna vloeibaar alsof ze in elkaar willen opgaan. Het buitenaardse gevoel blijft een beetje bij me hangen en ik moet denken aan wezens die mensen hebben bestudeerd en dit zo authentiek mogelijk willen nadoen.

Als het oranje licht verdwijnt, lopen de dansers letterlijk en figuurlijk de duisternis in waardoor de groep uiteen lijkt te vallen. Sharon Eyal en Gai Behar creëren een surrealistische werkelijkheid in Bedroom Folk die herkenbaar is door de uitvergroting van menselijk handelen en voelen.

In The Event van Crystal Pite

De eerste associatie die in mij opkomt als het doek opgaat voor In The Event van Crystal Pite, is die met Antigone, een verhaal uit de Griekse mythologie waarin de hoofdpersoon sterft in een grot. De achterwand ziet eruit als een bergwand, rotsachtig en onherbergzaam en maakt een grote indruk op mij. Nog indrukwekkender is de groep dansers die om een dode heen staan.

Eén danser tast het dode lichaam af, zoekend naar een teken van leven. Je ziet een rouwproces in alle fasen voorbijtrekken. De paniek, de boosheid, de ontkenning, de cohesie die bewaard moet blijven binnen de groep omdat daar de troost zit. In herhalende kleine bewegingen zoals een hand op het hoofd van rouwende, een hoofd wat draait naar iemand die zich afkeert, is dat proces te zien.

In de muziek van Owen Belton, die al eerder muziek componeerde voor choreografieën van Crystal Pite, hoor ik hamerslagen of donder. De dansers rollen als een golf naar voren. Ze stuwen elkaar dezelfde kant op. Bam, de golf slaat stuk op de branding. Er verschijnen barsten in de muur achter op het doek. Zichtbaar gemaakt door een oranje licht achter de muur. Het lijkt net het hellevuur wat ik zie. De dansers bevinden zich in een duistere omgeving die tegelijkertijd troostend is door een bepaald soort beschutting wat die ruimte biedt.

De dansers zijn bijna gedurende het hele ballet een eenheid, waarin bewegingen elkaar opvolgen als dominostenen. Als er één onderuit dreigt te gaan is er steeds iemand die opvangt. Er komen steeds meer barsten in de muur. De schaduwbeelden zijn zeer indrukwekkend en ontroerend. Het leven en de dood ontmoeten elkaar. De stilstaande beelden die de dansers vormen zijn net zo indrukwekkend. Alsof ze even moeten bevriezen om het allemaal te kunnen bevatten. De cohesie van de groep is waardevol en krachtig maar blijkt niet sterk genoeg voor de rouwende. Deze heeft zijn eigen proces te gaan en de ontreddering en blinde paniek blijken nog even groot aanwezig.

Strong Language van Nederlands Dans Theater

De drie balletten, Kleines Requiem, Bedroom Folk en In the Event gaan voor mij alle drie over verbinding en loslaten. Om die reden vormt Strong Language van Nederlands Dans Theater voor mij een prachtig drieluik. Vooral dansers als Jorge Nozal, Aram Hasler, Bastien Zorzetto, Roger Van der Poel, Myrthe van Opstal en Chloé Albaret zijn mij bij gebleven. Ze hebben allen deze balletten met veel liefde en schoonheid uitgevoerd. Ik kreeg het gevoel heel dichtbij ze te zijn. Daardoor wordt het magisch. Mijn ziel is geraakt.

De voorstelling Strong Language is nog tot en met 4 juni te zien in theaters in Nederland. Ga naar de website van het NDT voor de speellijst van Strong Language.