Here Now with Sally Gross en 2 And 2, Are Four zijn twee afzonderlijke en unieke dansdocumentaires over respectievelijk de Amerikaanse choreografe Sally Gross en choreografe Ana Rita Barata, werkzaam in Lissabon, Portugal. De twee dansdocumentaires waren te zien tijdens de twaalfde editie van het Cinedans - Dance on Screen Festival, dat plaatsvond in het Eye filmmuseum in Amsterdam van 11 tot en met 15 maart. In beide dansdocumentaires tonen de makers op integere wijze de hechte samenwerking tussen choreograaf en dansers. Fascinerend en verrassend om te zien.

Choreografe, avant gardist en dansveteraan Sally Gross

Sally Gross was nauw betrokken bij de oprichting van het Judson Dance Theater, NYC, begin 1960. Deze groep bestond uit dansers, musici, beeldende kunstenaars en kunstenaars die met plastic materialen werkten en een democratische en multidisciplinaire samenwerking nastreefden. Hiermee maakte het Judson Dans Theater een statement die nieuw was voor die tijd en in de danswereld. 

Een dansvoorstelling zou voortaan om de intentie gaan en niet in reactie op danskritieken. Spontaniteit en improvisatie staan in dansvoorstellingen centraal. Medio twintigste eeuw waren dit baanbrekende ideeën en zijn een paar jaar later de aanzet tot het ontstaan van postmoderne dans.

Dansdocumentaire Here Now With Sally Gross

De dansvoorstelling Here Now werd met medewerking van het Madison Museum of Contemporary Art georganiseerd en was onderdeel van The MMoCa Nights Series in 2012. Sally Gross en studenten van The Wisconsin University – Madison, werken hierbij samen met gerenommeerde lichtkunstenaar Leo Villareal. Douglas Rosenberg toont in de documentaire Here Now with Sally Gross op intieme wijze het maakproces van de dansvoorstelling Here and Now. Dansbeelden worden speels afgewisseld met interviews. Hierin vertelt Sally Gross over de betekenis van het moment binnen tijd en ruimte en haar persoonlijke inzichten. 

Sally Gross geeft ondanks haar hoge leeftijd nog steeds les in multidisciplinaire dansimprovisatie. Als basis voor dansimprovisatie gebruikt zij ‘gamestructures.’ Dit zijn heldere, korte spelregels die de improvisatie en de dansvoorstelling een speelse structuur geven en ruimte vrijlaten voor spontaniteit. Een voorbeeld van een gamestructure is het omzetten van een reeks van woorden in bewegingsfrasen. Vervolgens wordt de tekst losgelaten en de dansbewegingen die achterblijven zijn het uitgangspunt voor de choreografie. Toch blijft er blijft ruimte voor spontane ingevingen en dat maakt het spannend om te blijven kijken.

Voor de dansvoorstelling Here Now, vraagt Sally Gross haar dansers te luisteren naar hun eigen hartritme en ademhaling. Zo probeert Sally Gross de kern van de aandacht te verleggen naar het hier en nu en naar het besef dat elk moment in de tijd die je hebt, buitengewoon belangrijk is. Dit heeft effect op de dansers die prompt meer kracht uitstralen. Tegelijk is de bewegingsstijl veelal minimalistisch en sereen te noemen. Deze stijl combineert prachtig met de wisselende lichteffecten en kleuren van Villareal’s Led-installaties aan de muren. De silhouetten van de dansers steken duidelijk hiertegen af en op het oog lijkt de ruimte continu te verschuiven. Deze beelden blijven fascineren.

Dansdocumentaire 2 And 2, Are Four 

2 And 2, Are Four is een dansdocumentaire geregisseerd door Pedro Sena Nunes en toont het creatieve proces in aanloop naar de dansvoorstelling Edge van choreografe Ana Rita Barata. Deze filmbeelden worden afgewisseld met shots en close-ups van duetten in mooie zwart-wit beelden en slow motion. Hierbij beweegt de cameravoering op een natuurlijke manier mee en geeft hiermee de dansbewegingen op beeld een extra dimensie. Een gedicht van Joseph Lambert over tijd en ruimte wordt in een voice-over geciteerd en is met een feilloos gevoel voor timing gemonteerd.

Een danseres zit hoog op de rechterschouder van haar danspartner en duikt plots voorwaarts naar beneden. Haar partner vangt haar in beide armen op en zwiert haar met tamelijk veel vaart door de lucht. De danseres is blind. Ik ben verrast hierdoor en realiseer me, dat deze blinde danseres enorm veel lef heeft. 

In de dansvoorstelling 2 And 2, Are Four laat Ana Rita Barata de persoonlijke en unieke kanten van iedere danser volledig tot hun recht komen. Met veel respect voor de danser integreert zij een eventuele beperking volledig in de dans en houdt daarbij een artistiek hoog niveau aan.

Choreografe Ana Rita Barata

Naast choreografe is Ana Rita Barata ook artistiek directeur van Integrated Multidisciplinary Company (CIM). Vanaf 1994 ontwikkelt Ana Rita Barata samen met Pedro Sena Nunes transdiciplinaire dansvoorstellingen waarbij professionele dansers samenwerken met dansers die een fysieke handicap hebben. 

In de dansdocumentaire 2 And 2, Are Four werkt ze samen met vier dansers. Twee van de dansers zijn blind en gebruiken gehoor en tastzin om hun positie binnen de ruimte te bepalen ten opzichte van de andere twee dansers. Dit geldt ook voor het stabiliseren van hun balans. Het gemis aan een visueel focuspunt in de ruimte zet alle andere zintuigen in deze dansvoorstelling op scherp, ook bij de andere dansers overigens. Door de hechte samenstelling van deze groep lijken de dansers tijdens de voorstelling als het ware tot één dansend lichaam te transformeren om even later de ruimte onderling weer te verdelen. De concentratie is erg hoog en werkt hypnotiserend naar de toeschouwer toe.

Dansdocumentaires Cinedans vragen open houding

Het bekijken van deze twee dansdocumentaires vraagt misschien een open houding, maar je krijgt er inspirerende ideeën, bijzondere gesprekken en verrassende dansbeelden voor terug. Zeker de moeite waard om te zien!