Door: Lorna Wijma 

Dans is niet weg te denken uit onze moderne samenleving en is als kunstvorm of expressiemiddel onmisbaar. In de geschiedenis speelde dans altijd al een belangrijke rol, hoewel de functie per cultuur en tijdperk verschilde. De oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen kenden zo ieder hun eigen dans. Geen avondvullende choreografische inspanningen zoals nu, maar meer van praktische of rituele aard. Lees welke functies dans in de oudheid allemaal kende.

Egyptenaren

Het lichaam als vruchtbaarheidssymbool

In het oude Egypte werd voornamelijk gedanst om de vruchtbaarheid te bevorderen; zowel van de aarde als van de mens. Danseressen maakten handstanden en probeerden hun benen zo hoog mogelijk de lucht in te krijgen. Hoe hoger het been, des te vruchtbaarder de vrouw door de goden werd gemaakt.

Het lichaam als kunstwerk

Het gebied langs de Nijl werd steeds machtiger. De rijke heren wilden deze macht tonen met mooie kunst. Zo verschoof de functie van dans van verering naar vertoning. De betekenis van de dans werd minder belangrijk, mooie bewegingen en de schoonheid van het lichaam stonden nu centraal.

Grieken

Dansrituelen

Ook de oude Grieken waren ervan overtuigd dat dans de taal van de goden was. “De religieuze dansen zijn niet zomaar godsdienstige handelingen; deze mysterieuze dansen beelden het karakter uit, van de goden aan wie ze gewijd zijn.”, schreef de Griekse filosoof Plato over de dansrituelen. De oudste bekende dans is de paian – lied van de overwinning. Het lied was voor Apollo, de god van de kunsten en de natuur.  In de dans vroegen de oude Grieken hun god Apollo om een lang en gezond leven.

Bloeddorstige dans

Niet alle rituele dansen hadden een eerbiedig karakter. Dionysos was de god van de wijn en extase en ook zijn dans reflecteert dit karakter. De maenaden, ‘in razernij verkerende vrouwen’, trokken zingend en dansend de bergen in om Dionysos te eren. Dagenlang sprongen de vrouwen woest in het rond en ze stopten niet tot ze in extase raakten. In hun delirium werden ze soms bloeddorstig en verscheurden ze zelfs dieren. Later deden ook mannen mee aan dit ritueel en mondden de dansen uit in orgieën. Het is mogelijk dat deze eredienst zich heeft ontwikkeld tot de kunstzinnige dansvorm van het Griekse theater.

Gevechtsdansen

De gevechtsdansen waren militaire oefeningen voor de Grieken. De bewegingen waren bevorderlijk voor lenigheid, snelheid, kracht en concentratievermogen. De dansen zorgden er dus voor dat de Grieken zich goed konden weren in de oorlog. Jongens begonnen al op hun vijfde de wapendans pyrriche te dansen. De gymnopedie was een andere bekende dans waarin jongemannen naakt met elkaar worstelden. Deze dansen werden later ook in Griekse theaters uitgevoerd, door de schoonheid van de spectaculaire bewegingen.

Theaterdans

In de tragedie beeldden de Grieken de heldendaden en lijdenswegen van hun goden uit. Ze deden dit met dramatische gebaren. De kordax was een dans die populair was in de komedie. Acteurs schudden uitdagend met de buik en billen terwijl de voeten dicht naast elkaar stonden.

Romeinen

Pantomime

In het Romeinse bewegingstheater lag er een grote nadruk op pantomime: het zonder woorden uitbeelden van een verhaal. De dansers droegen vaak lange gewaden en maskers. Met hun voeten gaven ze een bepaald ritme aan en daarbij vormden ze dramatische houdingen met hun lichaam, waarbij vooral handgebaren belangrijk waren. Soms werden deze dansers zelfs ingezet als tolk!