In het voorjaar van 2019 komt Batsheva Dance Company - The Young Ensemble naar Nederland met de wereldhit SADEH21, door choreograaf Ohad Naharin. De dansvoorstelling was eerder te zien in Nederland toen het gezelschap hier op tournee was in januari 2015. Dansjournalist Astrid van Leeuwen volgde toentertijd een cursus van Naharin. Ze deed verslag voor Dans Magazine. 

Door Astrid van Leeuwen

‘Voel de zeemeermin in jezelf.’ Voor gaga, de danstechniek, of beter dansfilosofie die de Israëlische choreograaf Ohad Naharin ontwikkelde, heb je in elk geval verbeeldingskracht nodig. De ochtend na de Nederlandse première van zijn meesterwerk ‘SADEH21’ gaf Naharin een gaga-workshop voor studenten van de Amsterdamse opleiding Moderne Theaterdans. Wij wilden een kijkje nemen, maar dat mag bij gaga niet. Meedoen zul je!

Zonder gaga geen SADEH21

De sfeer is gespannen in de Amsterdamse Stadsschouwburg, voorafgaand aan de eerste voorstelling van SADEH21. Politie en een pro-Palestijnse demonstratie bij de ingang, chaos bij de garderobe omdat zelfs het kleinste handtasje niet mee naar binnen mag, beveiliging in de zaal: het is twee dagen na de moordaanslag op de redactie van Charlie Hebdo en dat is voelbaar. Maar wát een voorstelling. Wát een rijkdom aan beweging, uitgevoerd door zeventien mannen en vrouwen die zich met een fabuleuze lichaamsbeheersing in alle mogelijke, soms uiterst vreemde poses manoeuvreren, maar – dat is het mooie – toch heel erg mensen blijven, persoonlijkheden.

Als ik Ohad Naharin twee weken eerder in een hotel in, nota bene, Parijs spreek, zegt hij: ‘Ik had ‘SADEH21’ niet kunnen maken zonder gaga. Gaga helpt de dansers en mij om op zóveel dingen te reflecteren. Het helpt ons om onszelf meerlagige taken te stellen, ons bewust te worden van de afstand tussen verschillende lichaamsdelen, de delicaatheid en explosiviteit in ons lichaam te onderzoeken, het helpt ons om voorbij onze grenzen te gaan.’

Oog in oog met 'de god'

Ook de volgende ochtend, in de grote benedenzaal van de Amsterdamse Theaterschool, is de sfeer gespannen. Ditmaal niet om politieke redenen, maar van opwinding: elk moment kan Ohad Naharin binnenkomen, vanwege zijn roem en status – en vooruit, misschien ook een tikkeltje vanwege zijn arrogantie – niet zelden aangeduid als ‘de god’. Dat ‘de god’ zelf de gaga-workshop geeft, danken de ongeveer tachtig deelnemende studenten en een handvol buitenstaanders aan Liat Waysbort, docente van de opleiding Moderne Theaterdans van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Waysbort danste negen jaar bij Naharins Batsheva Dance Company en onderhoudt, als docente en choreografe, nog altijd nauwe banden met haar leermeester.

Samen wandelen ze even later binnen. Na een kort welkomstwoord maakt Naharin de regels duidelijk: de ogen mogen niet gesloten worden en er mag niet gesproken worden. Dan legt hij uit dat je zijn opdrachten moet ‘stapelen’. Dat het geen losstaande oefeningen zijn, maar dat je alles wat je doet, moet meenemen in wat je daarna doet. En, zegt hij als hij naar het midden van de zaal loopt en we ons in een cirkel om hem voegen: ‘We stoppen nooit!’

Au!

Naharin begint rustig te bewegen, maar al snel volgen de taken elkaar rap op. ‘Word je bewust van hoe je botten in je lichaam bewegen. Verbeeld je dat je huid en vlees een stromende, vloeibare massa vormen waarin je botten elke mogelijke weg kunnen zoeken. Stel je voor hoe je botten door die vloeibare massa heen breken, zich buiten je lichaam begeven – je schouder, je ellenboog, je heup.’

Na elke opdrachtenserie keren we terug naar ‘rust’: het lijf ontspannen, de armen langs het lichaam, de handen gekromd tot een soort kommetje. ‘Good guys’, klinkt het bemoedigend. Dan volgt een reeks oefeningen die je, heel belangrijk in gaga, bewuster maakt van de afstand tussen de diverse lichaamsdelen, waardoor het makkelijker wordt ze geïsoleerd te bewegen. ‘Laat je schouder de leiding nemen. Je hoofd. Je arm. Je kont’. En dan: ‘Laat een lichaamsdeel de leiding nemen, maar laat, nét voordat je het verste punt hebt bereikt, een ander lichaamsdeel het overnemen.’ Het gemak waarmee de 62-jarige Naharin soepelheid aan beheersing paart, is, zelfs voor de jonge studenten, jaloersmakend. We worden uitgedaagd om steeds meer bewegingen te combineren. Daarbovenop vraagt hij dan ook nog: ‘Sla je zelf over je hele lichaam. Rustig beginnen en dan steeds harder. Tien, negen, acht, zeven…’ Bij één hoor je hier en daar ‘au’ fluisteren.

Stille Nacht

‘Kennen jullie Stille Nacht?’, vraagt Naharin vervolgens. We moeten het eerst neuriën, terwijl we in een rustige flow bewegen, dan neuriën met onze mond open, dan nogmaals, maar tegelijkertijd moeten we heel kleine swingende bewegingen maken. ‘Dat gaan we opnieuw doen’, zegt hij met een hoofdschuddend lachje. ‘Je moet niet neuriën zoals je beweegt, je moet je borst openen, de zang moet groots klinken.’ Het resultaat is ernaar: de ruimte vult zich met een prachtig zuiver geneurie van bijna honderd jongeren, terwijl ze op hetzelfde moment alle gekte uit hun lijf swingen.

‘Oké, naar de grond.’ Het lijkt tijd voor het ‘gewonere’ rek- en strekwerk. Maar dan wel met typische gaga-accenten. Met ‘voel de zeemeermin in jezelf’ beschrijft hij hoe we onze benen óók kunnen gebruiken. En: ‘Weten jullie wat jojo is?’ Hij zuigt zijn wangen in zijn mond. ‘Bij jojo doe je hetzelfde, maar dan van onderen.’ Er klinken wat bleue lachjes, waar Naharin zichtbaar van geniet. Uitdagend: ‘Het helpt je je lichaam afwisselend aan te spannen en weer te ontspannen.’ Het geheim van ontspanning? ‘Je schouders eerst wat naar achter en vervolgens naar beneden brengen. Dit is ‘thuis’’, zegt Naharin. ‘Zorg dat wat voor gekke bewegingskronkels je ook maakt je tussendoor steeds weer even thuiskomt.’

Astrid van Leeuwen is freelance journalist, tekstschrijver en redacteur. Zij is momenteel relatiemanager voor Holland Dance Festival  en eigenaar van TekstAppeal, bureau voor (dans)journalistiek, redactie en communicatie.