Op zaterdag 31 januari ging in het Maaspodium de voorstelling Voorjaarsoffer van Maas theater en dans in première. De voorstelling werd in de inleiding vooraf geïntroduceerd als fysiek theater. Voorjaarsoffer is een combinatie van verbale en non-verbale communicatie waarbij het publiek aanwezig is bij de ontwikkeling van de krachten en geheimen van meisjes. Door het opvallende ronde speelvlak en de keuze van de regisseuse Moniek Merkx om het publiek rondom te laten zitten, wordt het publiek onderdeel van het spel en getuige van het offer. Voorjaarsoffer is een voorstelling vol humor, knipogen naar het dagelijks leven en een flinke dosis ongedwongen interactie tussen publiek en actrices. Een echte must-see dit voorjaar!

Voorjaarsoffer van acht meisjes met ontelbaar veel identiteiten

Voorjaarsoffer wordt gespeeld door acht zeer diverse actrices die het publiek vanaf moment één mee weten te nemen in hun fantastische toneelspel. Als een heuse bende nemen ze het speelvlak over en presenteren ze zichzelf op de verhoogde ronde catwalk. Ondersteund door een duidelijke beat, gecomponeerd door Joop van Brakel, zien we de actrices in hun eerste fase in van de ontwikkeling, in hun eerste identiteit. Het gedrag en de kostuums zijn jongensachtig en met verschillende grote bewegingen als slides en rollen over de grond ontstaat er een spanning tussen twee bendes. In de hitte van de strijd slaat de sfeer om. Wat begon als uitdagen tot gevecht, gaat verder als flirten. Met enorm veel humor en herkenbaarheid worden diverse pogingen gedaan om Lotte, één van de actrices, te versieren. In de daaropvolgende scène zien we de actrices in huidkleurig ondergoed. Op dat moment zijn ze even hetzelfde en is alles mogelijk. 

Nieuw Le Sacre du Printemps van Moniek Merkx

Dat alles mogelijk is, is een gedachte die in het jaar 1913 nog niet zo vanzelfsprekend was. Toen ging Le Sacre du Printemps (het Lenteoffer) in Parijs in première. Deze voorstelling werd helemaal niet zo enthousiast ontvangen als dat het Voorjaarsoffer van Maas theater en dans nu ontvangen wordt. Het heidense ritueel van een jonge maagd die zich moet dooddansen om de lente weer terug te laten keren, werd niet geaccepteerd. Net als in Voorjaarsoffer, bepaalde de muziek in Le Sacre van Strawinsky de sfeer. Het publiek sprak schande over het primitieve karakter van de muziek en de dans en hiermee schreven Strawinsky en Diaghilev, met zijn Ballet Russes, en choreograaf Nijinsky geschiedenis. Er zijn in de loop der jaren velen varianten op Le Sacre du Printemps gemaakt door onder andere Maurice Béjart, Pina Bausch, Martha Graham, Mats Ek, Hans van Manen. Nu komt ook regisseuse Moniek Merkx met een lenteoffer in een vernieuwende theatervorm. 

De opbouw van Voorjaarsoffer toont gelijkenissen met de opbouw van Le Sacre du Printemps: van het mannelijke, impulsieve en verlokkende gedrag aan het begin van de voorstelling, tot het weerzinwekkende gedrag wanneer de voorvaderen (in Voorjaarsoffer de moeders). Zij worden opgeroepen in een mentale trance om de lente terug te laten keren en tot slot het geofferde meisje op te heffen naar de hemel waarna de rust terugkeert. Voorjaarsoffer bevat veel overeenkomsten met de oorspronkelijke verhaallijn, maar door het integreren van de ontwikkeling van meisjes, het toneelspel, de vernieuwende eigentijdse bewegingen en de ronde presentatievorm is Voorjaarsoffer een hele nieuwe voorstelling geworden.

Voorjaarsoffer à la Maas theater en dans

Met duidelijke lichaamstaal, expliciete mimiek en sporadisch stemgebruik tonen de actrices de verschillende vormen van meisjes in ontwikkeling. Onderwerpen als groepsdwang, hormonen en het verlangen naar schoonheid, aandacht en acceptatie komen in een herkenbare vorm aan bod en brachten mij terug naar de tijd toen ik nog op de middelbare school zat. Ik herinner me nog dat het vormen van groepjes en het buitensluiten van anderen zonder een echte reden gebeurde. De voorstelling laat zien wat voor reacties dit geeft in een groep. Voor mij sprong de onzekere reactie er bovenuit. Onzekerheid voor zowel de geaccepteerde meiden als voor de buitenstaanders. 

De spanningen in een groep meisjes zijn raadselachtig en vaak onverklaarbaar. Dit onverklaarbare komt duidelijk naar voren, doordat de actrices meerdere keren wisselen van persoonlijkheid. Zo begint actrice Nastaran Razawi Khorasani het stuk als de versierder die, op het moment dat ze alleen is met de begeerlijke Lotte (Rischen), snel wegduikt en er vandoor gaat, om vervolgens terug te komen als een meeloper die vrienden wil zijn met de mooie en engelachtige actrice Mees Borgman. Na verschillende pogingen krijgt ze een spoedcursus hoe ze zich als vrouw zou moeten gedragen van actrice Marieke Dermul en blijkt ze tijdens een verbazingwekkend ritueel de ‘normale’, maar ook de uitverkorene te zijn. 

De overige actrices liggen lieflijk op de grond in hun pastelkleurige jurken en zijn kinderlijk aan het tekenen op de muur, tot ze zonder reden totaal hysterisch worden om vervolgens plotseling weer terug te keren in hun kinderlijke rol. Een identiteitscrisis, de strijd met zichzelf en de dreiging van schoonheid worden hen te veel; het voorjaarsoffer vindt plaats. Elke actrice leidt haar eigen pad tot het offer: de actrices komen op in lange rode en zwarte jurken en volgt er een indrukwekkende scène waarin ieder de controle verliest. De onsamenhangende, onregelmatige muziek in combinatie met gekreun en lange uithalen zijn hier bepalend en het machteloze gevoel bekruipt het publiek. De lach verdwijnt en de pijn komt aan. Een bijna magisch moment ontstaat wanneer er honderden bloemblaadjes uit de lucht vallen en het heidense moment voorbij is. Als afsluiting wordt het publiek meegenomen naar Indiase sferen waar de rust terugkeert wanneer Nastaran tot de hemel wordt geheven en de verwachtingen van jonge meisjes in korte gestructureerde bewegingsreeksen worden getoond.

Maas theater en dans; Fysiek theater van hoge kwaliteit

Voorjaarsoffer is geen dansvoorstelling maar fysiek theater, maar als docent dans was ik zeer onder de indruk van de lichaamstaal en de dansvaardigheden van de actrices. Na afloop van de voorstelling viel het me pas op dat er eigenlijk heel erg weinig werd gesproken en er toch zoveel werd gezegd. Het gebruik van veel herhalende en terugkomende bewegingen maken het dynamische stuk één geheel. Dans en beweging worden ingezet als taal, waarin gespeeld wordt met structuur, het doorbreken van de structuur en het verliezen van de structuur. Op eigenzinnige manier presenteren de actrices de persoonlijkheden in zowel toneelspel als dans. De dans wordt op deze manier ook een onderdeel en verduidelijking van de identiteiten. Hiermee ontstaat er een fijne gebalanceerde combinatie van theater en dans waardoor de tijd voorbij vliegt. Voor je het weet is de voorstelling afgelopen en is het nagenieten begonnen.

Voorjaarsoffer speelt tot 6 februari nog in het Maaspodium, maar zal daarna gaan toeren door Nederland, mocht je de kans hebben, ga de voorstelling dan zeker bekijken. Bekijk hier de speellijst.