De maand oktober staat in het teken van Black Achievement Month, waarbij aandacht wordt gegeven aan de onderscheidende bijdragen van personen met Afrikaanse roots aan de wereld en de Nederlandse samenleving in het bijzonder. Ook op cultureel gebied wordt het slavernijverleden gebruikt als inspiratiebron en zijn er dansvoorstellingen te zien. Sporen van Haar is daar eentje van en is gemaakt door theatermaker Berith Danse en door percussionist en docent Afrikaanse dans José Tojo. De voorstelling toert vanaf 5 oktober door heel Nederland.

Multidisciplinaire voorstelling

Sporen van Haar is een multidisciplinaire theatervoorstelling waarin grote thema’s als strijd en overleven in de koloniën vanuit vrouwelijk en Afrikaans perspectief worden verbeeld in afro-futuristische vormen. De inspiratiebron is de West-Afrikaanse zwarte rijst die mee werd gesmokkeld in de haren van Marronvrouwen, en de betekenis hiervan vandaag de dag. In de 17e eeuw wisten tot slaaf gemaakte Afrikanen zich te bevrijden van de gruwelijke Nederlandse plantages in Suriname.

''Het is een waargebeurde, verschrikkelijke geschiedenis,'' vertelt maker van de voorstelling Berith Danse in de podcast Sporen van Haar. ‘‘Het uitgangspunt is altijd geweest om gebruik te maken van ongeschreven bronnen, die aantonen wat er is gebeurd. Vaak zijn dat liedjes, dansen, bepaalde manier van kleden.’’

Rijst smokkelen

Het bijzondere aan de Marrons van West-Afrika was dat vrouwen zwarte rijst meesmokkelden door deze in hun gevlochten haar te verstoppen. Deze rijst en hun eeuwenoude kennis van rijstlandbouw in Afrika waren van belang voor het overleven van de Marrons, die een nieuw leven opbouwden in de Amazonewouden van Suriname. Tot op heden wordt deze van origine Afrikaanse rijstsoort nog verbouwd in Afrika én in de binnenlanden van Suriname waar zij, black alesi genoemd, een spirituele betekenis heeft in de Marroncultuur bij rituelen en het eren van de voorouders.

Sporen van Haar is een ode aan de Marronvrouwen en de zwarte rijst, met de rijstkorrel als symbool voor de (bewijs)sporen in ons heden die ons, langs het spoor van de rijst, terugleiden naar de trans-Atlantische slavernij en de Afrikaanse roots. In de voorstelling wordt het perspectief van de Marronvrouwen getoond en de unieke, onbekende verhalen die werden overgedragen van vrouw op vrouw en nu nog worden verteld en gezongen.

De verhalen leren ons over de risico’s en gevaren die de Marrons trotseerden, het verlies van eigen land, maar ook over veerkracht, het behoud van eigen cultuur binnen een extreem systeem van onderdrukking, een nieuwe relatie met de Surinaamse wouden en de kennis van aarde, natuur en landbouw.

Aandacht voor het slavernijverleden

Volgens Berith is de voorstelling ontstaan als een samenwerking. ‘‘Iedereen die in de voorstelling zit heeft ervaring met het maken van voorstellingen. We hebben geen script, maar samen ontstaan er scènes.’’ Veel performers hebben daarnaast een persoonlijke link met het slavernijverleden.

Sporen van Haar is ook gemaakt om meer aandacht te geven aan het slavernijverleden en aan de verschillen die vandaag de dag nog merkbaar zijn. ‘‘Er zijn heel veel dingen die veranderd moeten worden in de regelgeving om meer het gevoel te krijgen dat je ook mee mag doen,’’ vertelt José. Berith voegt daaraan toe dat we in Nederland nog niet zo openminded zijn als we soms denken. ‘‘In elke nieuwe keuze die er gemaakt wordt valt mij altijd op dat er nog steeds sprake is van polderdenken en het indelen in zuilen. Apartheid zit zo diep in de samenleving. Daarom zijn alle initiatieven belangrijk om hier verandering in te brengen, inclusief het piepkleine rijstkorreltje wat wij erbij gooien met deze voorstelling.’’

Ga voor meer informatie en tickets naar de website.