Choreografe Robyn Orlin maakte een dansvoorstelling genaamd Aah! If only Father Christmas were a Go Go Dancer or a Communist - Remix /Part 2. Een installatie performance over de kersthysterie. Wat betekent kerstmis voor deze choreografe?

Auteur: Tyche van Bommel

Een verveloze dansstudio verstopt achter de oude geveltjes op de Amsterdamse wallen. De Zuid-Afrikaanse choreografe Robyn Orlin, getooid met een karakteristieke rastavlecht, stapt binnen. De dansers zijn al aan het opwarmen voor de repetitie. Ze geeft hen een improvisatieopdracht: doe het onmogelijke, raak de zon aan, ga vliegen, of lik met je tong je eigen rug. Terwijl de dansers achter haar aan de slag gaan, ordent ze met zachte stem haar gedachten over Kerstmis.

"Zelfs niet-Christenen vieren Kerstmis, zo'n hype is er rond dat feest. Het zou moeten draaien om samenzijn, in plaats van om consumptie. Dat is niet makkelijk, veel mensen zien er tegenop met hun familie samen te zijn, maar het geeft niet of je verdrietig of gelukkig bent, als je maar samen bent."

Het is nauwelijks te geloven dat deze kleine, fragiele vrouw bekendstaat als zeer controversieel en provocerend. In haar ruim vijfentwintig jaar durende carrière heeft ze de grenzen tussen beeldende kunst, performance en dans met regelmaat verlegd. In Zuid-Afrika wordt ze 'a permanent irritation' genoemd vanwege de manier waarop ze de moeilijke en complexe realiteit in haar land met theatervoorstellingen te lijf gaat. Met haar doorgaans prikkelende en geestige voorstellingen stal ze de harten van talloze toeschouwers over de hele wereld en ontving ze verschillende prijzen, waaronder de prestigieuze Britse Laurence Olivier Award.

Nu maakt ze in opdracht van choreografen Emio Greco en Pieter C. Scholten een stuk voor de dansers van ICKamsterdam over de wereldwijde kersthysterie. Ze gaf het de voor haar karakteristieke lange titel mee: Aah! If only Father Christmas were a Go Go Dancer or a Communist. Remix /Part 2. Er was ooit een deel 1, maar intussen lang vergeten en nooit op video vastgelegd. Orlin begint dus opnieuw op een oud thema.

"Inderdaad, het stuk is er nog niet. Tijdens het repeteren zijn we op zoek naar wat Kerst nu echt voor ons betekent. Dit proces van zoeken, afwegen en vinden, dát proces zelf wordt uiteindelijk de voorstelling. Ik werk met jeugdherinneringen van de dansers en hun ervaringen van nu. En daarnaast zijn er simpele vragen: hoe gaan we sneeuw maken?"

Het antwoord op die vraag luidt: met wc-papier. Tijdens het repetitieproces zijn er in een week al 336 gerecyclede wc-rollen doorheen gegaan.

"Het wordt geen puur dansstuk, dat is zeker. Ieder verhaal moet verteld worden zoals het verteld moet worden. En dat kan niet met alleen met dans. We hebben het lichaam nodig, en ook de stem, geluid, objecten, wat dan ook. Voor dansers is dat misschien moeilijk, want ze moeten out of the box denken, maar met de dansers van deze groep werkt het goed. Ik merk dat ze overal voor open staan. Dans is normaal gesproken heel moeilijk om naar te kijken, omdat het zo abstract is. Ik hou erg van entertainment, daarom wil ik een voorstelling maken die zowel entertaint als uitdaagt. Dus dit wordt zeker geen abstracte voorstelling."

Er klinkt een lachsalvo. Een van de dansers komt op huizenhoge rode hakken aanzetten. "... Daar kun je je niet op opwarmen," lacht de een, "Nee, maar het past wel bij kersthysterie ..." Even later komt er meer rood tevoorschijn. De dansers paraderen door de studio met rode lingerie, rode lampenkappen, rode confetti, rode zonnebrillen, rode kerststukjes voor op het hoofd, rode ijsmutsen, rode linten, rode glittertoga's, roodgeverfde tepels en rode voetbalbroekjes. De groep staat inderdaad overal voor open. Is rood de kleur van Kerst?

"Voor mij betekent Kerst niets. Ik ben Joods, maar niet praktiserend, ik vier ook geen Chanoeka. Toch vier ik Kerstmis, want ik heb een dochter van elf die van cadeautjes houdt. Ik had als kind hoge verwachtingen van kerst en kon maar niet begrijpen dat ik geen cadeautjes kreeg. Dus ik vind het belangrijk mee te doen, zodat zij er wel bij hoort. Ik geef cadeautjes waar ze om gevraagd heeft, zodat ze geen overbodige dingen krijgt. En we hebben een blow-up boom, in plaats van een echte, tot haar grote frustratie. Verder zijn we samen, reflecteren we en rusten we uit."

Uiteindelijk is het kerstthema is niet meer dan een aanleiding om Orlins stokpaardjes rond cultuur, geschiedenis en identiteit te berijden.

"Kijk, het stuk gaat niet alleen over Kerstmis, maar ook over marketing, over onze cultuur en onze gemeenschap, net als mijn andere stukken. Eenieder mag Kerst vieren zoals hij wil, maar reflectie is van groot belang. Je moet Kerst vieren met je geweten. Je moet alles doen met je geweten. Kijk hoe de wereld er voorstaat. Mensen gebruiken hun geweten niet. Ik hou van Kerstmis in New York, omdat je in keukens kan gaan helpen en maaltijden serveren aan mensen die die dag normaal gesproken niet te eten zouden krijgen. Kerstmis is niet geheel verloren."

En de Grande Dame van de provocatie keert zich resoluut om naar de dansers en begint de repetitie.