Savages, de nieuwe dansvoorstelling van de jonge choreograaf Jasper van Luijk, was van 19 tot en met 21 februari in Arnhem te zien. Het tweeluik Savages is geïnspireerd op grote literaire werken als 1984 van George Orwell en Brave New World van Aldous Huxley. Met live muziek, lichtspel en zes dansers ontpopt zich op het podium een samenleving op microniveau.

Savages van Jasper van Luijk

Wie het woord ‘Savages’ leest, denkt niet meteen aan de beschaafde wereld van literatuur. Opmerkelijk genoeg liet Jasper van Luijk voor zijn nieuwste voorstelling Savages zich inspireren door twee klassiekers uit de wereldliteratuur: Brave new world van Aldous Huxley en 1984 van George Orwell.  Naar eigen zeggen staat in beide boeken voor Van Luijk de beleving van het individu centraal, gespiegeld aan de maatschappij waarin ze zich bevinden. Interessant is de keuze voor juist deze twee boeken, waarin eenzelfde thema vanuit een compleet verschillende invalshoek wordt benaderd. Waar in 1984 de enkeling ten onder gaat in een volkomen kansloze strijd tegen een totalitair bewind van de hoofdpersoon, ontkomt de hoofdpersoon in Brave new world juist aan een maatschappij waarin geen vrije keuze voor een individu bestaat. Dit inspireerde Van Luijk om na te denken over hoe mensen zich verhouden tot zichzelf en de plek die men inneemt in de samenleving. Savages is een experimentele voorstelling die haar dansers zowel laat onderschikken als afzetten tegen het collectief.

Isolement vanachter wit gaasdoek

Zes dansers in lichtgrijze boxershorts - en voor de dames huidkleurige hemdjes - wachten het publiek op. Vanachter een strakgespannen wit gaasdoek kijken zij toe hoe de tribune zich langzaam vult. Het is alsof ze zich in een isolement bevinden – een mooi toneelbeeld. Het podium wordt verder omlijst met witte zijdoeken (wat waarschijnlijk als een verwijzing naar een ongenaakbare, utopische micro-samenleving moet worden opgevat). Achter op het toneel links zitten componist en pianist Lennart Siebers en percussionist Daan Crone klaar om voor livemuziek te zorgen.

Langzaam komen de dansers in beweging. Op een muzikale donderslag waagt Jefta Tanate zich als eerste buiten de transparante kooi. Direct begeeft hij zich vooraan op het podium, waar hij het publiek strak aankijkt. Voor ons staat een enkeling die iedereen stuk voor stuk argwanend aankijkt. Met zijn blik nog steeds op het publiek danst Tanate lange klassieke lijnen in combinatie met gekromde houdingen. Met de impuls van scherpe tonen herhaalt de frase zich keer op keer. De maatschappij kijkt constant toe, altijd vanachter het gaasdoek. Klaar om op ieder moment om een losgebroken karakter weer in zich op te nemen.

De onderbedeelde vrouw

Wanneer de micro-samenleving weer compleet is, zien we dat één van hen ruw als een lappenpop wordt behandeld. Zoals zo vaak: het is een vrouw die een dergelijke manipulatie moet ondergaan. De vrouwen lijken bij voorbaat al onderbedeeld te zijn. Waar het van-boven-neerstralende lichtontwerp en de krachtige bewegingen zeer ten gunste zijn op het blote bovenlijf van de mannen, komt dit alles toch enigszins flets over op het tengere en in huidkleurige hemd gehulde lichaam van de vrouwen. Wel slaagt van Luijk erin om met zijn lichtswitches een kwetsbare en intieme sfeer neer te zetten. De plotseling muziekswitches van scherp staccato naar plotselinge stilte geeft het geheel een rauw randje.

Nerveuze zenuwtrekken & verward publiek

Zonder chronologie volgt een solo van onze lappenpop. De solo van Mitchell-Lee van Rooij, ex-danser van het Scapino Ballet, weerklinkt van ademstoten, waarop hij zijn lichaam laat poppen. Carolina Mancuso verplaatst zich in een opeenvolging van off-balancehoudingen over het podium. Kortom, iedere danser heeft een eigen bewegingstic die meestal iets wegheeft van een nerveuze zenuwtrek. Wie op een climax wacht komt bedrogen uit. Deel 1, Miniatures, is gemaakt als een introductie van de dansers. De verschillende elementen dwarrelen slechts in elkaar voorbij. Alleen de overgang naar de pauze zorgde voor enige verwarring onder het publiek. Een enigszins abrupte breuk was toch wel erg ‘barbaars’ voor wat zich op het podium voltrok. Ongehinderd door de ontstane commotie wachtten de dansers, al bewegend, wederom op het publiek, ditmaal terwijl het publiek zich verward naar buiten begeeft.

Snelle formatiewisselingen en knappe acrobatische bewegingen

In deel 2, Witness, is het strakgespannen witte gaasdoek verdwenen, evenals de witte zijdoeken. Wit zijn nu de kostuums waarin de dansers zijn gehuld. Een jurkje verbreekt het beeld van uniformiteit. Wederom zet een mooi toneelbeeld de toon. De toon van een relatie tussen de verschillende individuen en het collectief. Van Luijk toont ons door middel van beweging verschillende groepsprocessen: allen tegen één, allen tegen allen, ondersteunende samenwerking en groepsverkrachting. Deze verhoudingen worden verstrekt door vlagen van synchroon optreden. Knappe acrobatische bewegingen zijn te vinden in de  één-op-één knokpartijtjes. Er ontstaan onvermijdelijk conflicten en de onderlinge manipulatie neemt steeds extremere vormen aan. Wanneer dansers toch besluiten in te grijpen in een conflictueuze situatie ontstaan er mooie sculpturen waarin ze helemaal samenklonteren. Ingenieuze frontveranderingen, bewegingen in canon en snelle formatiewisselingen geven het stuk een nog meer driedimensionaal karakter.

Fysieke actie gepaard met vernedering

De muziek is soms volgzaam en soms dominerend, maar altijd in directe communicatie met de dansers op het podium. De abstracte tonen van de elektronisch vervormde piano en percussie kruipen als het ware onder je huid. Echte dreiging ontstaat er niet door de gesuggereerde agressie en repressie, maar op spannende momenten gaat fysieke actie gepaard met vernedering door op elkaar te springen, schouders of nek naar beneden te drukken of iemand uit het collectief te duwen of zelfs te gooien. Door het spieden naar elkaar, het afwachten en het nadrukkelijke nietsdoen bevraagd Van Luijk wat het effect van het wel of niet ingrijpen zou kunnen zijn. Het is duidelijk dat het ieder voor zich is, maar tegelijkertijd hebben de dansers blindelings vertrouwen in elkaar. Dankzij hun toewijding en gewaagde partnering slaagt Van Luijk in Generale Oost om de spanning in dit heftige thema met de stempel ‘savage’ vast te houden.

Trailer dansvoorstelling Savages

Choreograaf Jasper van Luijk

Jasper van Luijk (28) is een van de grootste aanstormende choreografietalenten van Nederland. In korte tijd maakte hij diverse dansstukken en sleepte daarmee o.a. de ITs Choreography Award en een nominatie voor de felbegeerde BNG Nieuwe Theatermakersprijs 2015 in de wacht. Savages is voorlopig voor het laatst te zien bij Generale Oost Arnhem, 19, 20 en 21 februari.