Cool Britannia van Het Nationale Ballet toont toekomst
Tijdens de premiere van Cool Britannia van Het Nationale Ballet op woensdag 17 juni 2015, werd het publiek in het Nationale Opera & Ballet (voorheen Muziektheater) in Amsterdam getrakteerd op hedendaagse balletten van drie Britse topchoreografen. Davis Dawson, Christopher Wheeldon en Wayne McGregor werken met de belangrijkste balletgezelschappen in de wereld en hebben alle drie een Benois de la Danse ontvangen voor beste choreografie. Voor Cool Britannia creëerden Dawson en Wheeldon nieuw werk. De avond werd afgesloten met het meesterwerk Chroma van McGregor. Ondanks het feit dat de choreografen ieder een eigen danstaal hebben ontwikkeld, waren de choreografieën stuk voor stuk dynamisch en eigentijds. Cool Britannia toont de toekomst van ballet.
David Dawson - Empire Noir
Sinds 2015 is David Dawson ‘associate artist’ bij Het Nationale Ballet. “Zijn nieuwe ballet is een en al energie en dynamiek, een feest van virtuositeit”, meldt het programmaboekje. Dynamisch is Empire Noir absoluut: snel voetenwerk, beweeglijke torso’s, en actieve armen met geaccentueerde polsen kenmerken deze choreografie. De dansers verplaatsen zich continu en gebruiken het hele podium. De formaties wisselen daardoor zo snel dat je ze haast niet ziet, maar de snelheid van de choreografie benadrukt wel de virtuositeit van de balletdansers.
Het eerste wat opvalt aan Empire Noir is echter niet de dynamiek, maar het gebruik van de ruimte. Als het doek opgaat is de toon meteen gezet door het waanzinnige decor van John Otto, dat de driedimensionaliteit van het podium benadrukt. Het vormt een doorgaande lijn van laag middenachter, via linksvoor hoog, naar rechtsvoor laag. Diepte, hoogte, breedte. De dansers lijken daardoor kleiner, nietiger, maar hun bewegingen des te groter.
De filmische muziek van Greg Haines is eveneens imponerend en meeslepend. De muziek varieert sterk in stemming, maar doet me steeds denken aan Hollywoodfilms en de uitgestrektheid van het Amerikaanse landschap. In combinatie met het dynamische ballet moet ik denken aan choreograaf George Balanchine, die zo geïnspireerd was door hoe Amerikanen ruimte innemen - omdat er in dat land zo veel ruimte was. De opzwepende, verhalende muziek sluit helaas niet altijd aan op de abstracte choreografie, omdat het meer stemmingswisselingen ten gehore brengt dan het ballet laat zien. Daardoor raakt Empire Noir mij niet emotioneel, ondanks dat ik er verder wél enorm van onder de indruk ben.
De danstaal van Dawson doet me ook denken aan die van choreograaf Hans van Manen door de speelse heupbewegingen. Verder vallen vooral de geaccentueerde polsen op, maar waar Van Manen zijn dansers de polsen veel liet flexen, worden ze hier vaak overmatig gestretcht. Wanneer de dansers hun armen in de vijfde positie houden kruisen de armen elkaar bij de polsen. Een specifiek moment in mijn herinnering, is wanneer een groep mannelijke dansers achter elkaar in een rij staat en hun armen in een wijde twee positie houden, waarbij ze één pols flexen en de ander stretchen. Het is zo eenvoudig, maar toch zo innovatief.
Christopher Wheeldon - Concerto Concordia
Met Concerto Concordia maakt Christopher Wheeldon voor het eerst een abstracte choreografie voor de dansers van Het Nationale Ballet. De muze voor dit ballet is ballerina Anna Tsygankova, die vorig jaar nog de hoofdrol danste in Wheeldon’s Cinderella. De rolverdeling tussen de mannelijke en vrouwelijke dansers is traditioneel en stelt de prima ballerina centraal.
De elegante Tsygankova danst in een fuchsia roze broek met danspartner Jozef Varga. Het andere danskoppel wordt gevormd door Nadia Yanowsky, in kanariegele broek, en de energieke Remi Wörtmeyer. Hun duetten worden omlijst door verschillende groepsdansen waarbij de vrouwelijke dansers blauwe broeken aanhebben. De mannen zijn iets soberder gekleed, maar dragen felgroene en rode broekriemen. Het is een beetje een clowneske bedoeling.
Dit tweede ballet van Cool Britannia is, in tegenstelling tot wat de kostuums doen vermoeden, veel klassieker. De formaties zijn helder en voorspelbaar. In tegenstelling tot Dawson laat Wheeldon de dansers de formaties vaker even vasthouden, waardoor er perfecte Kodak-momenten ontstaan. Ook de partnering is een stuk klassieker. Verplaatsten de mannelijke dansers in Empire Noir zich terwijl ze hun partner liftten, in Concerto Concordia dienen ze meer als ‘armleuning’.
Toch bezit deze choreografie, naast de maffe kostuums, ook andere gekke moderne fratsen. Wheeldon wisselt het klassieke balletvocabulaire af met bewegingen die je nooit met ballet zou associëren. Op een gegeven moment zit het corps de ballet op de grond in een soort kleermakerszit. Dan plaatsen ze hun armen op de grond naast zich en draaien een rondje, om in dezelfde houding, maar een stukje opgeschoven, weer te gaan te zitten. De twee danstalen steken sterk tegen elkaar af en aanvankelijk kan ik me er alleen maar ergeren. Tot het plots tot me doordringt… Is dit bedoeld als parodie?
Wayne McGregor - Chroma
Chroma is in 2006 gecreëerd voor The Royal Ballet en is het eerste ballet van Wayne McGregor dat door Het Nationale Ballet gedanst wordt. Dat de Britse choreograaf uit de moderne dans afkomstig is, is direct merkbaar. Chroma is het minst klassieke ballet van het drieluik Cool Britannia. Er wordt niet op spitzen gedanst en de mannelijke en vrouwelijke dansers dragen exact dezelfde kostuums; strapless vierkante balletpakken in verschillende aardetinten. De traditionele rolverdeling in het ballet is in Chroma afwezig - en dat ervaar ik als enorm verfrissend!
Een van de meest memorabele stukken uit Chroma is voor mij een trio van drie mannelijke dansers, die ook met elkaar partneren. Ze dansen niet alleen krachtig, maar ook sensueel. Op een gegeven moment zet ieder zichzelf volledig in de schijnwerpers om zelfverzekerd en speels een showtje weg te geven. Met de 'attitude' waarmee ze zich tot het publiek richten doet het me aan vogueing denken. Aan de glimlach op hun gezichten te zien vinden de mannen het fantastisch om voor de verandering eens zo te mogen dansen. En ik geniet net zo!
McGregor heeft “de afgelopen twintig jaar de mogelijkheden van het menselijk lichaam intensief onderzocht en verder opgerekt”, zo meldt het programmaboekje. Net zoals choreograaf Merce Cunningham, die een inspiratiebron voor hem vormt, gebruikt hij het balletvocabulaire als een van de vele mogelijkheden van het menselijk lichaam. Bewegingen uit het ballet gaan moeiteloos samen met de moderne bewegingen uit de danstaal van McGregor. De klassieke houding van de armen wordt bijna volledig achterwege gelaten. Vaak hangen de armen gewoon ontspannen langs het lijf. Zijn danstaal is soms hoekig, maar altijd 'bold'. Door de afwezigheid van spitzen kunnen de ballerina’s normaal lopen, en wat lopen ze stoer! De muziek van Joby Talbot is net zo hoekig, ritmisch, stoer en meeslepend en sluit perfect aan bij de dans.
Cool Britannia van Het Nationale Ballet toont hedendaags ballet
Met het indrukwekkende drieluik Cool Britannia laat Het Nationale Ballet zien dat ze open staat voor vernieuwing en experiment. David Dawson en Christopher Wheeldon laten ballet zien dat van deze tijd is, maar tegelijkertijd de dialoog aangaat met de rijke ballettraditie. De 'icing on the cake' is wat mij betreft Wayne McGregor.
De minimalistische ruimte die decorontwerper en architect John Pawson voor Chroma gecreëerd heeft, doet me denken aan ruimtevaartstations in science-fiction films. Net zo laat Wayne McGregor - met een ballet uit 2006! - 2015 ver achter zich liggen. Hij toont ons het ballet van de toekomst en dat smaakt alleen maar naar meer!
Cool Britannie van het Nationale Ballet is nog tot en met zaterdag 27 juni te zien in het Nationale Opera & ballet. Ga naar de website van het Nationale Ballet voor de speellijst.
