Tijdens het SPRING Performing Arts Festival in Utrecht van 15 tot en met 25 mei 2014 vonden er verschillende SPRING Academies plaats, programma’s met discussies, workshops en voorstellingen voor kunstenaars en academici. Studenten van de academy ‘The times they are a-changin’ bespraken het thema van het festival ‘More future’ aan de hand van de bezochte voorstellingen van Jan Martens, Alexandra Bachzetsis en Maija Hirvanen.

The times they are a-changin

Voor het eerst is de levensverwachting van de mens langer dan die van de wereld om hem heen. Ook daardoor leven we voortdurend ten tijde van crisis, want zekerheid hebben we niet meer. Het subsidiesysteem brokkelt af, maar een alternatief is er nog niet. Kunstenaars hebben geen tijd of geld om kunst te maken, terwijl juist zij als taak hebben om alternatieven voor een nieuwe wereld aan te dragen. Dat was ten minste vroeger het geval. De choreografen van nu lijken eerder te willen zeggen: “Stop! Kijk! Dit is wat mensen nu doen… Is dit wat je wilt voor de toekomst?” 

The dog days are over

Jan Martens kreeg van zijn subsidiegevers de opdracht om werk te maken dat een groter publiek zou aanspreken. Als reactie besloot hij acht dansers een uur lang te laten springen als extreme vorm van leedvermaak en het populaire reality-tv. Een van de dansers heeft door het vele springen een maagwandinfectie opgelopen en doet niet mee. Martens vraagt zich recalcitrant af: “Is dit het soort theater wat men wilt?” Ironisch genoeg slaat de voorstelling aan. The dog days are over vult alle zalen en toert nog een jaar verder door Nederland, België en Frankrijk. 

Een van de studenten beschrijft hoe ze tijdens het zien van The Dog Days Are Over had willen roepen: “Stop! Je hoeft dit niet te doen!” Een dag later staan we in een workshop van Jan Martens zelf te springen, maar wanneer mijn kuitspieren beginnen te verzuren vraag ook ik me af waarom ik het mezelf aandoe. Waarom doe ik mee aan de prestatiedrang van de huidige maatschappij? Want daar gaat de voorstelling ook over. Ik kan elk moment stoppen, toch? 

# Generation American Apparel

The stages of staging

De Zwitserse choreografe Alexandra Bachzetsis houdt ons ook een spiegel voor. Het toneel is omgetoverd tot een sportschool en elf performers vragen tegelijkertijd om onze aandacht. The stages of staging verkent hoe we onze persoonlijkheden weergeven en vormen in de wereld van popmuziek, sport, sociale media en YouTube filmpjes. De voorstelling toont ons dagelijks leven als een podium en het theater als de realiteit. 

Tijdens een discussie over de voorstelling wordt afgevraagd waarom we ons zo uitsloven. De opmerking geeft de verwachte zinloosheid van ons handelen aan. Zijn wij de eerste generatie die geen betere toekomst zal hebben dan die onze ouders hadden? Waarom gaat het in het theater van nu zoveel over de vorm? Of is de vorm de boodschap? 

# Gym Art

For those who have time

De Finse choreografe Maija Hirvanen geeft kritiek of de hectiek van de huidige maatschappij. De voorstelling opent met een solo over de dood: een danseres in zwart gewaad loopt schuddend, trillend en verdwaalt rond over het podium. Daarna danst een man een nerveuze solo waarin hij uitlegt waar hij allemaal wel geen tijd voor heeft, omdat hij het zo druk heeft. Later worden er zwarte ballonnen het publiek in geslagen. 

Tijdens de workshop van Maija doen we een spel waarin we zelf vertellen waar we geen tijd voor hebben. Duidelijk wordt hoe subjectief de beleving is en dat het slechts een kwestie is van prioriteiten stellen. Wat vinden wij belangrijk? En maken we daar wel tijd voor? Vervolgens schudden we een uur lang ons ledematen. Nu pas begin ik het stuk For those who have time te waarderen. Aanvankelijk wist ik niet hoe ik op de amateuristisch aandoende voorstelling moest reageren. Dat ik daar tijd voor had gemaakt, dacht ik toen. 

# I do not have time to watch shitty performances

More future?

Op de laatste dag van SPRING Academy zijn we in de war. Waarom heeft het festival als thema ‘More future’ als we alleen maar voorstellingen zien over wat er nu speelt? We vragen het artistiek leider Rainer Hofmann, die ons waarschuwt voor een desillusie. In de subsidieaanvraag uit 2011 was bepaald dat het thema ‘future bodies’ zou zijn. Hij veranderde dat naar ‘More future’ van en ging daar vervolgens creatief en losjes mee om ging. Voor hem gaan de voorstellingen vooral over tijd. 

Dat er op het internationale festival vooral Europese choreografen staan heeft ook met subsidies te maken. Maar volgens Hofmann is het doel van kunst om mensen bloot te stellen aan het onbekende en zelfs met alleen Europese theatermakers is SPRING grensverleggend. Elk land heeft toch zijn eigen theater stijl en codes. De filosofische en metaforische Franse voorstellingen waren al een heel nieuwe beleving voor het Nederlandse publiek dat directheid gewend is. “I overestimated my Europeanness,” geeft Hofmann toe. 

# No future!

Rol van podiumkunsten in de 21e eeuw

Een centrale vraag die tijdens alle discussie naar boven borrelde was: “What is the role of the artist in the 21st century?” Tijdens SPRING werden geen utopias aangedragen, maar werd wel gereflecteerd over de huidige samenleving. We willen niet meer van wat er nu gebeurt, maar wat we dan wel willen is onduidelijk. Het lijkt wel alsof we ons geen andere toekomst kunnen voorstellen. 

Net zoals tijdens de Uitvaart van Dries Verhoeven hebben we afscheid genomen van het maatschappelijk draagvlak voor de kunst. En net zoals de dansers in Memento Mori tasten we in het duister. Een nieuwe wereld is zich aan het vormen, maar hem zien kunnen we nog niet.

Door: Jacqueline de Kuijper