Precies een half jaar is hij nu artistiek directeur van ‘ons’ wereldberoemde Nederlands Dans Theater. Paul Lightfoot heeft nog geen saai moment gehad. Van de aanvraag voor het komende kunstenplan – in straffe tijden – tot het scouten van nieuwe dansers. Van een unieke gastchoreografie bij Het Nationale Ballet tot het plannen van wereldpremières in Den Haag.

Auteur Annette Embrechts

Het leven is niet vervelend.’, sms’t hij grinnikend vanuit een vergadering in Warschau, terwijl hij ondertussen met ‘zijn’ Nederlands Dans Theater toert langs Duitsland, Oostenrijk, Griekenland en Servië. De nieuwe choreografie van hem en Sol León voor het meiprogramma Move to Move moet echter wel in slechts twee weken worden gecreëerd. Welkom in de vrolijk gekruide snelkookpan van Paul Lightfoot.

Uitdagend profiel
Hij staat al bijna met één been in een vliegtuig – het leven van een succesvol choreograaf en artistiek leider speelt zich grotendeels af in studio’s en op vliegvelden. Nog snel vertelt Paul Lightfoot, artistiek directeur van het Nederlands Dans Theater, door de telefoon een nieuwtje: ‘Volgend jaar dansen vier dansers uit het gezin Van Opstal bij ons! Myrthe en Marne van Opstal gaan door van NDT2 naar NDT1. Zus Imre heb ik met Gerald Tibbs aangenomen voor NDT2. En de jongste, Xanthe, zit nog op de Dansacademie in Rotterdam, maar heeft bij NDT2 net een stagecontract binnengehaald. Zij zijn de enige Nederlanders in ons tableau. Dat is uniek, toch?’ Maar, haast hij zich te zeggen. ‘Het is geen publiciteitsstunt. We hebben hen gekozen op kwaliteit en persoonlijkheid. Ik ben erg blij met ze.’

Dat zo’n bijzonder gegeven een handig visitekaartje is om Nederland meer voor moderne dans en topdansers te interesseren, daarvan is Lightfoot zich zeker bewust. Hij weet dat het Nederlands Dans Theater in het buitenland beroemder is dan op eigen grondgebied. Internationaal behoort het NDT tot de top vijf van de beste moderne gezelschappen. Te weinig Nederlanders weten dat. ‘In Nederland zijn er nog te veel mensen die ons niet of slecht kennen. Dat moet veranderen. Onze zichtbaarheid in Nederland moet een sterker profiel krijgen.’ En daar dragen Nederlandse dansers ook aan bij: toeschouwers kunnen zich makkelijker met hen identificeren. Zonder daarmee concessies te doen aan het extreem hoge technisch niveau en de internationale samenstelling van het tableau.

Een andere opvallende danseres die volgend seizoen NDT1 komt versterken is Drew Jacoby, danspartner van Rubinald Rofino Pronk. In februari was het duo nog met veel succes te zien in het Holland Dance Festival. ‘Zij is een opvallende persoonlijkheid, met een enorme power en sterke vrouwelijke energie. Drie jaar geleden hebben Sol en ik een keer met haar gewerkt, toen ze met Rubinald een duet van ons instudeerde. Ze gaf aan graag verder met ons te willen werken en heeft onlangs auditie gedaan. Zij heeft al een carrière in Amerika, maar denkt bij ons nog veel te kunnen leren. Nou graag. Haar gespierde, katachtige verschijning is misschien voor sommige gezelschappen te excentriek, maar past bij het uitdagende profiel van het NDT dat ons de komende jaren voor ogen staat.’

Jonge honden
In alle plannen voor de komende kunstenplanperiode weet Lightfoot zich enthousiast gesteund door de nieuwe zakelijk directeur Robert van Leer. ‘Hij is fantastisch. Hij heeft zich in korte tijd ingewerkt en onderzoekt allerlei mogelijkheden tot samenwerken, lokaal, nationaal en internationaal, zoals coproducties, talentontwikkeling en mondiale stedenbanden.’ NDT 1 moet de vooraanstaande positie van het Haagse gezelschap in de toekomst waarborgen en verstevigen. Het DNA van het gezelschap bestaat uit het baanbrekende werk van Jiří Kylián, Hans van Manen en van het duo Paul Lightfoot & Sol León.

Dat erfgoed zal gecultiveerd worden en verfrist. Maar NDT1 gaat zich ook nadrukkelijker toeleggen op vernieuwing. ‘Door onze voorbeeldrol internationaal zijn meer gezelschappen op ons gaan lijken. Willen we ons onderscheiden, moeten we meer creatieve risico’s durven nemen. Interessante crossovers ontdekken. Spannende gastchoreografen uitnodigen. Ik wil weer meer opwinding zien rond nieuw werk.’ Johan Inger, Crystel Pite en Alexander Ekman hebben zich tot 2013 aan het NDT verbonden. Wat Lightfoot betreft blijven deze choreografen daarna ook aan het gezelschap geassocieerd. Maar ook een bijzonder talent als Marco Goecke staat bij Lightfoot hoog op zijn lijstje. ‘Hij brengt iets extra’s mee. Een unieke choreograaf.’

Lightfoot is van plan de afdeling van de ‘jonge honden’ – NDT2 – een sterker eigen gezicht te geven en zich meer te laten profileren als groep voor talentontwikkeling. ‘Door de repertoirekeuze en de opzet neigt het nu te veel naar een jeugdige kopie van NDT1. De groep gaat in de toekomst in kleinere bezettingen dansstukken presenteren in Theater aan het Spui, die ook flexibeler op tournee kunnen door Nederland. We gaan met Korzo een samenwerking aan voor de ontwikkeling van choreografisch talent. Jonge choreografen kunnen straks met dansers van NDT2 een project uitwerken, onder begeleiding van ons én Korzo. Onze workshop Up&Coming Choreographers gaat straks ook in Korzo plaatsvinden. En wij gaan meewerken aan Here we live and now van Korzo. Samen werken we aan een YoungTalent Tournee, met jonge pas afgestudeerde dansers en een avondvullend programma voor beginnend choreografisch talent.’

Doorrazende machine
Met Holland Dance gaat NDT steviger inzetten op de zogenaamde publieksontwikkeling, dat wil zeggen, meer betrokkenheid, draagvlak en draagkracht onder (potentieel) publiek genereren. ‘We willen het begrip van dans en het plezier in een voorstellingsbezoek vergroten. Op lokaal en nationaal vlak hebben we wel wat laten liggen.’ erkent Lightfoot, die al 27 jaar bij het gezelschap werkt en vertrouwd is met  iedere vezel van de groep. ‘Wij zijn in het buitenland het boegbeeld van de moderne dans, maar mijn kapster om de hoek heeft nog nooit van het Nederlands Dans Theater gehoord. Dat reken ik haar niet aan, wel onszelf. Nederland herkent zich te weinig in ons. We zijn een instituut geworden met twee internationale koppen, het Nederlands Dans Theater 1 en 2. Een doorrazende machine die ongewild zijn eigen waarden dreigt te vernietigen. Ik wil dat het héle gezelschap weer creatief en expressief wordt, van dansers tot technici.’

Hij refereert aan het moment toen hij 27 jaar geleden vanuit Engeland in Den Haag arriveerde en bij het Nederlands Dans Theater zijn soulmate Sol leerde kennen. ‘Iedereen was voortdurend hongerig naar experiment. Je wilde je danserslijf niet verspillen. Alles kon, iedereen bracht iets in.’ Voor die spirit heeft hij in 1985, als jonge,  energieke danser met zonnige uitstraling, zijn geboorteland verlaten. Lightfoot danste na  zijn opleiding aan de vermaarde Royal Ballet School in Londen kort bij het klassieke Royal Ballet. Hij kreeg echter snel moeite met de oogkleppencultuur in het Britse ballet.

In Den Haag kreeg hij naast een positie als gezichtsbepalend topdanser ook de kans zich  te ontwikkelen als choreograaf, in de schaduw van toenmalig artistiek directeur Jiří Kylián. Vanaf het begin creëerde Lightfoot zijn choreografieën in samenwerking met zijn toenmalige levenspartner Sol León, ter ere van wie vrijwel alle titels van hun balletten met de letter s beginnen. Inmiddels zijn zij geen liefdespartners meer, maar hun werkrelatie is nog steeds innig. ‘Je kunt bij ons niet onderscheiden wie wat voor zijn rekening neemt. Het is een constant heen en weer gaan van ideeën. Dat maakt het ook zo interessant: je krijgt twee visies die zich om elkaar heen slingeren. Die soms botsen, maar dat creëert nieuwe chemie. Voordeel is ook dat er continu een instroom is van mannelijke en vrouwelijke energie. Die kruisen elkaar. Dat voel je in de lading van ons werk.’

Soms werkt León langer met één danser, zoals laatst met Medhi Walerski, toen hij in Skipping over damaged area een lange monoloog had in een choreografie. León had de emotionele tekst geschreven. ‘Dan zoekt ze met Medhi naar de juiste expressie, naar stemgebruik, naar het gevoel dat in de tekst tot uitdrukking moet komen, naar de emotionele geladenheid. Daar is Sol extreem goed in.’

Open deuren en ramen
Uiteindelijk constateert hij tot zijn spijt dat ook zijn geliefde Nederlands Dans Theater vatbaar is geworden voor een naar binnen gerichte blik. ‘Daar ben ik zelf ook debet aan. Je zit al snel 24 uur per dag in de studio. Wij zijn altijd druk met dansen, repeteren, choreograferen en wereldtournees. Met internationaal veel succes. It was all going higher and higher’, zegt Lightfoot. Maar hoe de wereld buiten de studio er uitziet? ‘De deuren en ramen moeten open. Zo veel is duidelijk. We willen ons meer elders laten zien, op andere maatschappelijke plekken. Over een paar jaar mag het niet meer voorkomen dat mijn kapper nog nooit heeft gehoord van het Nederlands Dans Theater.’

 Move to Move door Nederlands Dans Theater I. Choreografieën van Paul Lightfoot en Sol León (wereldpremière en reprise Silent Screen uit 2005 op muziek van Philip Glass) en van Ohad Naharin (Secus, laatste deel uit Three, gemaakt voor Batsheva in 2005). 10 t/m 29 mei, www.ndt.nl. Dit artikel is eerder verschenen in Dans Magazine 2 2012