Auteur: Jacqueline de Kuijper

Woensdag 20 januari 2016 discussieerden meer dan zestig schrijvers, danswetenschappers en jonge makers in Het Huis in Utrecht over het belang van kunstkritiek voor de hedendaagse dans. Domein voor Kunstkritiek organiseerde deze vakbijeenkomst, Dance Dialogue Live , samen met Theatermaker en Dans Magazine in het kader van Moving Futures. Dit reizende dansfestival programmeert jong choreografietalent dat zich uit durft te spreken over hedendaagse kwesties. Tijdens Dance Dialogue Live konden ook zij zich uitspreken over de huidige stand van de kunstkritiek.

Dance Dialogue Live: Schrijven over hedendaagse dans

Waarom is het belangrijk om te schrijven over de nieuwe generatie dansmakers? En hebben nieuwe dansvormen ook nieuwe vormen van schrijven nodig? Wat is de rol van de recensent en hoe kan deze bijdrage aan de dialoog tussen dansmaker en publiek? Dat waren enkele centrale vragen tijdens Dance Dialogue Live.

Deelnemers aan het debat verdeelden zich, na een algemene opening, in verschillende groepen om onderling verder te discussiëren over deze vraagstukken. In de groep waaraan ik deelnaam werd gesproken over de rol van de kunstcritici. Mensen die nauw met de generatie nieuwe makers samenwerken gaven aan dat het werk van deze jonge makers vaak niet begrepen werd door de recensenten.

Één mogelijke oorzaak die besproken werd, was de bijna onvermijdbare verschillen in perspectief. Een choreograaf is innig verbonden met zijn ontwikkelingsproces, terwijl de recensent vaak pas bij de première kennis maakt met het nieuwe werk. Zouden choreografen eerder naar buiten moeten treden en meer communiceren over hun proces? Of zouden recensenten eerder in het proces contact moeten opnemen met de maker? Oftewel, de traditie om slechts één contactmoment te hebben en over een première te recenseren stond ter discussie.

Een veel schrijnendere oorzaak die besproken werd, was het gebrek aan aanzien dat de kunstkritiek heeft. Nederlandse kranten zouden deze tak van journalistiek niet serieus nemen en weinig redactionele ruimte geven aan recensies. Daarnaast werken veel recensenten als vrijwilligers. Deze onbetaalde krachten hebben niet altijd dezelfde brede kunstzinnige ontwikkeling genoten als de choreograaf wiens werk zij recenseren. Dat zou zorgen voor miscommunicatie en gebrek aan begrip. Maar voor wie wordt de recensie geschreven? Voor de choreograaf, of het publiek? En hoeveel kunstzinnige scholing is er eigenlijk nodig om een choreografie te kunnen waarderen? In mijn persoonlijke ervaring vertroebelt mijn kennis vaak juist mijn blik.

Schrijftips voor recensenten

Uit de verschillende discussies kwamen ook bevindingen en aanbevelingen naar voren. Lees verder voor de twee belangrijkste tips voor recensenten:

Informeer en enthousiasmeer

Het is belangrijk om over de nieuwe generatie choreografen te schrijven om het publiek te informeren en enthousiasmeren. Moving Futures helpt de jonge dansmakers aan een podium, maar zonder de hulp van journalisten blijft de reikwijdte van het werk beperkt en het publiek klein. Vanuit de dansmakers komt de vraag om geen score te geven bij een recensie, maar eerder beschrijvend te werk te gaan. Verdiep je in de achtergrond van de choreograaf. Maak mensen nieuwsgierig naar nieuwe ontwikkelingen op het gebied van hedendaagse dans en help hen deze te begrijpen.

Tip: Plaats geen score bij een recensie, maar ga juist beschrijvend te werk. Verwerk achtergrondinformatie over de choreograaf in je recensie. Geef je lezers de kennis en vaardigheden om een hedendaagse dansvoorstelling te leren ‘lezen’ zodat ze hun eigen mening kunnen vormen.

Contextualiseer

Er blijkt een grote behoefte te zijn naar recensenten die hun persoonlijke ervaring en mening contextualiseren. Er is behoefte aan democratisering en dialoog. Werden recensenten vroeger nog beschouwd als autoriteiten, nu wordt hun mening gezien als slechts één in een zee van velen. Daarnaast is de nieuwe generatie dansmakers vaak ook maatschappelijk betrokken, of gaat interdisciplinair te werk. Vanuit hen is er de behoefte dat recensenten die context, die ten grondslag ligt aan hun werk, ook meenemen in de recensie.

Tip: Besef je dat jouw ervaring precies dat is, jouw ervaring, dus subjectief. Leg daarom uit wat jouw ervaring heeft beïnvloed en presenteer jouw mening niet als een feit. Presenteer jezelf als niet-wetende, als vragensteller.

Geef nieuwe dansmakers het voordeel van de twijfel

Aan het einde van Dance Dialogue Live en een middag gezamenlijke brainstormen en discussiëren wordt een ding duidelijk: de nieuwe generatie dansmakers en critici geven de voorkeur aan recensies die ‘het oordeel’ vermijden. Zij willen recensies die enthousiasmeren, informeren en contextualiseren. Recensenten moeten de dialoog aangaan met de dansmaker, zoals ook zij de dialoog aangaan met andere kunstvormen en media, respectvol en nieuwsgierig. Geef hun werk het voordeel van de twijfel.