Groot was het succes van choreografe Beyhan Murphy met haar voorstelling Travelogue. Na tien jaar is ze terug met opvolger. “Meer stads en eigentijds dan toen, maar nog altijd authentiek en met even grote geestdrift.” In de uitvoering voor Nederland dansen vijftien mannen onder meer op stevige rock die Murphy doet denken aan de punktijd die ze meebeleefde toen ze in Londen woonde. Met filmprojecties en zelfs heerlijke geuren op de planken, want de dansers gaan ook koken.

Auteur: Helmut de Hoogh

Reizen kan op vele manieren, zo was te beleven in het eerste deel van Travelogue. Toen nam het stuk het publiek mee op een reis, geïnspireerd door de verkenningen van het innerlijke zielenroerselen van de hedendaagse mens door Orhan Pamuk. Daarmee verkende choreografe Beyhan Murphy nog ongebaande wegen voor de Turkse moderne dans. In het nieuwe Travelogue reload wordt gereisd in de binnen- en buitenwereld, het verleden en het heden. De observaties van Orhan Pamuk zijn vervangen door een hedendaagse benadering van spirituele expedities door Elif Şafak.

“Het stuk is nu meer urbaan, meer stads”, vertelt Beyhan Murphy. De afspraak is in november 2011 in een hotel in hartje Istanbul, nabij het bekende Taksimplein. Daar vertelt ze over Travelogue reload dat in de lente van 2012 met vijftien dansers in Nederland zal worden opgevoerd in het kader van het festival Turkey Now.

 “De eerste Travelogue had meer een etnische uitstraling. Maar het is nog even authentiek en met even grote geestdrift. Precies zoals tien jaar geleden zal het publiek een bijzondere reis van zeventig minuten meemaken. Het is nu een heel eigentijdse show, maar met inspiratie van driehonderd jaar geleden. Voor ons Turken maakt het niet uit hoe modern en urbaan we zijn. Er is nog steeds die oosterse mystiek in ons leven.”

Murphy is een van de belangrijkste boegbeelden van de Turkse moderne dans. Ze volgde haar moderne dansopleiding in Londen en werkte jaren overal in Groot-Brittannië als freelance choreografe, danser en docente. Totdat zij in 1992 door het Turkse ministerie van Cultuurzaken werd gevraagd om terug te keren naar Turkije om daar het eerste en enige volledig door de overheid gesubsidieerde gezelschap voor hedendaagse dans op te zetten. Interessant is haar vaak multidisciplinaire aanpak. Veel jonge musici, fotografen en modeontwerpers in Turkije zijn door haar geïnspireerd en hebben via Murphy meer kansen gekregen.

Beyhan Murphy is zich zeer bewust van haar publiek. In Turkije is dat soms lastig. Murphy is een vernieuwer, maar wil ook het meer traditioneel ingestelde publiek niet van zich vervreemden. “Ik heb een experimentele achtergrond. Maar ook gesluierde moslims komen naar mijn stukken kijken. Dat vind ik geweldig.”  Ook bewust is Murphy zich van haar luxe positie met een staatsinkomen voor het leven. Daarbij dreigt altijd het gevaar van indutten. “Je bent overgeleverd aan je eigen geweten”, zegt ze daarover. De vernieuwing in de dans brengt Murphy op een charmante manier, niet provocerend.

“In de twintig jaar dat ik dit doe, ben ik nog nooit benaderd door het ministerie over de inhoud. Maar soms voel je dat er een bepaalde beleefdheid van je wordt verwacht. Dan moet je op een intelligente manier je weg vinden. Niet door de muur die je wil slechten te vernietigen, maar door er omheen te lopen of die te beklimmen. Zo kun je ook tot vernieuwing komen. Belangrijk daarbij is dat je het publiek kunt opvoeden. Dat is mijn eerste prioriteit. De tweede is de opvoeding van de artiesten zelf. Veel van onze dansers hebben een balletachtergrond.”

In Travelogue reload komen de dansers in contact met literatuur en film. Het is niet alleen dans. Dat ik graag met mannelijke dansers werk, komt, denk ik, omdat ik zelf altijd een ‘powerbased’ danseres ben geweest. Voor de projecties werkte ik samen met een getalenteerd filmmaker. Ik zei: “kunnen we een retrogevoel oproepen? Uit de jaren vijftig toen het nieuwe Turkije begon met films? Eén projectie is er van een danser die alle tekst leest. De dansers maken een reis van de zestiende eeuw tot nu. Het is belangrijk je verleden te kennen, want dat heeft je identiteit mede gevormd, en het is van belang om daar begrip voor deze tijd aan toe te voegen.”

De muziek in het stuk is deels stevige rockmuziek. De etnische fusion van tien jaar geleden is vervangen door de stedelijke, hedendaagse klanken van Burak Güven, vermengd met meer elementen uit de Turkse muziek. Güven is de basgitarist van Mor ve Ötesi, een rockband die eind maart 2012 nog speelde in de Melkweg in Amsterdam en Nieuwe Oogst in Rotterdam. Murphy: “Dat hele rockgevoel is een urbane sensatie. Ik heb nog steeds mijn roots in Londen. Ik was in Kings Road tijdens in de punktijd. Bijzonder is ook dat er wordt gekookt op de planken. Het publiek kan zelf meeëten. Er is brood met kaas en thee. Het ruikt heerlijk. Geuren gaan diep. Daarom wilde ik heel graag werken met geur.”

Het is verbazingwekkend hoe enthousiast het publiek kan reageren op deze vernieuwende, multidisciplinaire voorstellingen. Murphy: “Midden jaren negentig waren we met de Modern Dance Company het eerst moderne dansgezelschap dat in ooit in Van kwam. Ze hadden daar nog zoiets gezien. We werden uit het vliegtuig opgehaald met bloemen. We kregen speciaal eten, we waren echte sterren. Nu willen we opnieuw een nationale tour doen tot ver buiten Istanbul met deze show die echte een spektakel is. Ik hoop dat het, na die verschrikkelijke aardbeving in Van in oktober, opnieuw lukt om de mensen zo enthousiast te krijgen.”

Travelogue reload van Beyhan Murphy's is op zondag 20 mei te zien in de Rotterdamse Schouwburg