De creatieve sector staat op z’n kop door de coronacrisis. Jan Zoet, voorzitter van de Taskforce Culturele en Creatieve Sector, schetst een beeld van de situatie.

Door Janny Donker

‘Overwegende dat de culturele sector zowel een enorm economisch als een maatschappelijk belang heeft ... constaterende dat de regering heeft aangegeven om alles op alles te zetten om bepaalde bedrijven door de crisis te loodsen, verzoekt [de Kamer] de regering ook alles op alles te zetten om de culturele sector doorde crisis te loodsen.’

Dat verzoek werd tot de regering gericht door het Kamerlid Van Raan, in een motie tijdens het Wetgevingsoverleg van 28 april 2020. Een dag eerder waren de Kamerleden-cultuurwoordvoerders voorbereid in een brief ondertekend door Jan Zoet, voorzitter van de Taskforce Culturele en Creatieve Sector. Die Taskforce ziet toe op de uitvoering van de noodmaatregelen in het kader van de Bijstandsverlening Zelfstandigen, uitvoering waarvoor onder meer de gemeenten verantwoordelijk zijn. Jan Zoet vertegenwoordigt als voorzitter de Creatieve Coalitie, de Federatie Cultuur, de Federatie Creatieve Industrie en Kunsten ’92. Deze opsommig geeft wel aan dat het niet (alleen) gaat om een bronzen stier op een rotonde, de Sacre du Printemps of  Ulysses. Als we ons inspannen, alles op alles zetten voor het maken, bewonderen en behouden van ‘creaties’ als deze gaat het om gstuigenissen van de creativiteit die ons mensen door de eeuwen heen eigen is gebleken. Zoet memoreert in zijn ‘briefing’ voor de cultuurspecialisten onder anderen ‘architecten, gamebouwers, filmproducenten, fotografen, ontwerpers in mode en textiel’ en hij had daar met gemak andere disciplines aan toe kunnen voegen die zich niet direct laten vangen onder het gebruikelijke label ‘kunst’. Dan kun je uitwijken naar het ruimere, meeromvattende ‘creativiteit’. En de brief aan de cultuurwoordvoerders is gericht aan ‘creatieven’ die zonder onderscheid getroffen worden door het coronavirus.

Aandacht voor kleine bedrijven

In een gesprek geeft Zoet zijn visie op de  creatieve en culturele sector als één groot eco-systeem. Daarin is, als het gezond wil blijven, geen plaats voor een bevoorrechte klasse, voor ‘favoured races in the struggle for life’. Van Raan ziet de bui al hangen: ‘Steunmaatregelen voor de culturele sector [zullen] ten goede komen van de grootste instituten, maar niet van de individuele kunstenaar.’ Van Raan bepleit daarom een onderzoek naar mogelijkheden om investeren in kunst aantrekkelijker te maken.
In de op 28 april ingediende moties dringen Kamerleden er opaan dat het kabinet verantwoordelijkheid neemt, niet alleen voor instellingen die vanwege hun strategische positie in het culturele veld tóch al niet kunnen of mogen omvallen. Ook moet er aandacht zijn voor de talloze ‘kleintjes’, voor het midden- en kleinbedrijf van de culturele sector.  Zzp'ers, freelancers, ongesubsidieerden worden in de moties met name aangewezen als in aanmerking komend voor een ‘steunpakket voor de culturele sector om de gevolgen van de crisis te kunnen dragen.’ (Motie Jetten, Klaver, Asscher, Krol, Van Esch, Kuzu.) 

Trootst en hoop

Subsidiërende overheden en fondsen stuiten overigens wel op problemen bij de ‘kleintjes’. In hun netwerk van kleinschalige bedrijvigheid liggen de arbeidsrelaties vaak anders dan subsidiegevers gewend zijn; markt, publieke en private financiering raken met elkaar verweven; diverse verdienmodellen en seizoensfluctuaties. Dat alles bemoeilijkt de regelgeving die moet zorgen voor een rechtvaardige toedeling van de (nog altijd schaarse) beschikbare middelen. Die toedeling ligt grotendeels in handen van gemeenten en provincies. Kamerleden dringen er op aan dat het Rijk ook hier meer verantwoordelijkheid naamt. Waarschuwend voorbeeld is sinds de laatste Statenverkiezingen de Provincie Noord-Brabant, waar het College (FvD, VVD, Lokaal) voornemens blijkt, alle subsidies voor cultuur binnen enkele jaren af te schaffen – tegen de landelijke beleidstrend in.  

De moties van 28 april geven een betrokkenheid te zien bij het lot van de creatieve en culturele sector onder druk van de omstandigheden zoals die misschien zelden eerder tot uitdrukking is gekomen. Wat dat betreft bevestigt de corona-ramp de woorden waarmee Jan Zoet zijn brief aan de cultuurwoordvoerders besluit: ‘Ook in deze tijd vindt creativiteit wegen om bij te dragen aan vernieuwing, verbinding, troost en hoop.’ Hoop op vernieuwing na de strijd om survival waarin we voorlopig nog verwikkeld zijn. Als het licht uitvalt kun je altijd nog verder gaan – op de tast.