Vluchtelingen, Europese Unie, opkomst van extreemrechts: hedendaagse dans in Polen kijkt met verbazing naar de veranderende samenleving. De gezelschappen laten zich er gretig door inspireren. Dat bleek tijdens het Pools Dans Platform 2017 in Bytom, een bedompte staal- en steenkolenstad in Silezië. Een analyse gezien door Nederlandse ogen.

Voor Aurora Lubos lijkt het bittere noodzaak om haar licht op de samenleving te laten schijnen. Ze doet dat vaker. In haar performance ‘Welcome’ poneert ze haar visie op de opvang van vluchtelingen. Haar mening is kraakhelder: de mens is egoïstisch en schiet verschrikkelijk te kort.  Het stuk begint prachtig met een filmbeeld van een eerdere performance van de danseres bij de zee. Lubos staat tot haar middel in de golven en haalt stoffen poppen uit het water. Uiteraard is dat een verwijzing naar vluchtelingen. Even later liggen diezelfde poppen op de vloer van de theaterzaal, op de voeten van de toeschouwers. Uit boxen klinkt een krachtige zee en hartverscheurende wanhoop. Lubos vouwt zich in een deken en rolt met minimale beweging over de vloer. Machteloos, met haar handen op de rug.

Nationalistische vlaggen

En weer verschijnt een film op het scherm, een bijeenkomst van honderden, duizenden nationalisten met Poolse vlaggen. Aurora Lubos toont het opstomend nationalisme in Polen en legt de vinger op de zere plek. Dat doet ze direct, te direct. Toeschouwers hoeven niet na te denken, dat doet Lubos wel voor ze. Het stuk mist een poëtische laag. Er is geen ruimte voor reflectie, geen ruimte voor interpretatie, nauwelijks ruimte om vrij te ademen. Daarmee is ‘Welcome’, hoe betrokken en noodzakelijk ook, toch meer een statement dan een artistieke prestatie.

Nog een reflectie op de samenleving.  Via Negativa brengt ‘The Ninth’, de Negende Symfonie van Beethoven. Alle Menschen werden Brüder. De vijf dansers trekken hun kleren uit (naaktheid zie je op dit moment vaker in Poolse dansvoorstellingen) en op hun dansende lijven en de achterwand verschijnen teksten. Het publiek ziet honderden ‘ismen’ voorbijkomen: socialisme, imperialisme, fascisme…. Steeds draagt een danser een andere danser naar de rand van het podium en laat hem/haar vallen. Een symbool voor internationale solidariteit, nou ja, vooral het gebrek daaraan.  Het beeld is mooi, de beweging niet erg subtiel. En het duurt lang, erg lang.

Geweigerd

Karol Tyminski is een performer met de provocerende stijl van de jaren zeventig van de vorige eeuw. Maar dan met gebruik van eigentijdse media. Hij samplet geluiden die hij live produceert en hij onderzoekt met een microfoon zijn lijf. Die erotische lading blijkt een voorbode te zijn. Zijn solovoorstelling ‘This is a musical’ in omstreden in Polen. Het stuk is gemaakt voor een festival in Warschau, maar het is geweigerd om ‘artistiek inhoudelijke’ argumenten. De echte reden is dat het stuk eindigt met een homo-erotisch, pornografisch filmbeeld en daar willen organisatoren hun vingers niet aan branden. Voor het Dans Platform reden om het stuk juist wel te laten zien.

Op een breed videoscherm is zichtbaar dat Tyminiski zich laat nemen door een man. Althans die suggestie wekt hij, want theater is illusie. Is wat je ziet, werkelijk? Het stuk riep in Bytom af en toe bijval op, maar anderen reageerden geschokt en afwijzend. 
Deze performance is tegelijk kwetsbaar en confronterend, maar heeft weinig poëtische lading. En dat afsluitende filmbeeld? De zin ervan blijft onduidelijk. Wel verheft het een middelmatige voorstelling tot onderwerp van scherpe polemiek.

In de voorstellingen tijdens het Pools Dans Platform is veel tekst verwerkt. Soms lijkt het erop dat beweging even werd stopgezet om een boodschap te verkondigen of een verklaring te geven. Af en toe was de tekst in het Engels, vaak in het Pools. Dan ontgaat de essentie. Een danser als Pawel Sakowicz overstijgt het niveau van zijn collega’s. Hij studeerde dans in Warschau en Londen en brengt zijn performance ‘Total’ in het Engels. Hij is een goede, stijlvolle danser. Zijn bewegingen zijn gracieus, maar minimaal. Waar andere gezelschappen ook minimaal bewegen, is dat minimalisme voor Sakowicz juist de aanleiding voor zijn voorstelling. Echte virtuositeit zit in de beperking, is zijn stelling. Dat toont hij en bij het verlaten van de tribune is de conclusie gerechtvaardigd dat hij met minimale beweging laat zien dat hij verdomd goed is. 

Lees hier het vervolg van 'Poolse dans geeft steenkolenstad kleur'