BEYOND ballet why and how vond plaats van 16 tot en met 18 april in Arnhem, in Stadsvilla Sonsbeek, ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten en Introdans. Deze internationale conferentie over dansmakers, danseducatie en danswetenschap is bedoeld voor docenten, kunstbeleidmakers, choreografen, medische staf en de nieuwe generatie danskunstenaars. Het dynamische programma van BEYOND presenteerde een scala aan lezingen, onderzoeken, presentaties, workshops, discussiepanels en activiteiten voor een gemêleerde internationale delegatie. Op 17 april werd de focus gelegd op dansbehoud en danseducatie.

BEYOND ballet why and how

BEYOND ballet why and how is tot stand gekomen door een samenwerking tussen ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten en Balettakademien uit Stockholm, Zweden. Een resource group van acht leden werd in het leven geroepen om de content van het congres te bepalen en deze inhoud relevant te maken voor verschillende educatieve instituten en het professionele dansveld. De conferentie heeft zes verschillende thema’s: educatie, artisticiteit, urban, kunstbehoud, medicijnen en danswetenschap en algemene interesse.

Ik ben best onder de indruk van hoe goed deze conferentie is georganiseerd, gepresenteerd en hoeveel steun er is vanuit verschillende hoeken, onder andere door de gemeente en burgemeester van Arnhem. Dat laat zien dat de interesse in de kunsten en educatie niet is verloren en dat geeft me hoop.

Stadsvilla Sonsbeek in teken van danskunstbehoud

De inhoud van de sessie ‘Preservation of Art’ betreft het belang van kunstbehoud. De keynote werd verzorgd door Margriet Schavemaker, kunsthistoricus van het Stedelijk Museum in Amsterdam. Het panel is vertegenwoordigd door Emio Greco—samen met Pieter C. Scholten directeur van ICKAmsterdam en artistiek leiders van Ballet National de Marseille, Nicole Beutler—artistiek leider NBprojects en Christopher Ramsey—directeur van externe zaken voor New York City Ballet. Christopher Ramsey opent met: “If you don’t own your history, you can be defined by someone else.” Daarmee wijst hij op de tijd dat hij vond dat alles wat er bestond van het NYCB gearchiveerd moest worden, om eigenaarschap te claimen over de historie van het dansgezelschap.

De discussieleider betrekt het publiek, voornamelijk de balletstudenten uit Zweden, actief bij het gesprek over de vraag of het belangrijk is om choreografie te behouden en hoe dat dan zou moeten. De meningen hierover verschillen nogal en er is één bezoeker in het bijzonder die van mening is dat dans absoluut nooit behouden kán worden. Hij zegt, “It’s over when it’s over. You can’t say ‘I’ve seen a performance when it’s on film. That’s another art form.”

Het punt van het belang van archivering wordt gemist. De vraag is namelijk niet of een live-performance vervangen kan worden door een filmopname, want het is een feit dat dit twee verschillende dingen zijn. Ook al kan de kijkervaring van een dansvoorstelling niet worden behouden, film is daarentegen wél een methode om dans te archiveren, om later op gemakkelijkere wijze het repertoire te leren. Op film kunnen we namelijk de gezichtsexpressie van de dansers zien en krijgen we een beeld van de kostuums en de belichting. Enfin, ik ben niet geïmponeerd door de discussie, omdat ik niet voel dat er echt naar elkaar wordt geluisterd.

Capturing Intention - Emio Greco
Wat ik wél interessant vind is de insteek van Emio Greco die het heeft over de ‘intentie’ van zijn choreografie. Het is namelijk zo dat we de stappen en patronen van een dans kunnen vastleggen, bijvoorbeeld door gebruik van Labanotatie, maar dit notatiesysteem geeft geen emoties weer of de achterliggende gedachte van de choreograaf. Greco is geïnteresseerd in het verduidelijken van de intentie achter de vorm. Hij heeft een concept bedacht waarin bezoekers een kleine kamer van 4x4m inlopen, waar de bezoekers worden uitgenodigd om met hun lichaam te reageren op wat ze zien en/of horen. Het laat de verschillen zien tussen wat Greco bedoelt en hoe een ander het interpreteert. “Het is geen absolute methode,” zegt hij, “maar het is een relatie tot een idee.”

Greco: “For me, it’s a continuity of creativity.” Ik vind dit interessant, want met deze methode wordt zijn choreografie niet vastgelegd of behouden, maar hij speelt verder met de achterliggende gedachte waar hij het creatieve proces ooit mee begon. Als het ware gaat de intentie haar eigen leven leiden. “The piece doesn’t end when it’s done, it starts at that moment.”

Danseducatie - Thom Hecht
In de middag focus ik mijn sessies op danseducatie. Twee sessies over vernieuwende danseducatie lijken mij erg interessant, aangezien ik zelf ook dansdocent ben. Deze sessies zijn van Thom Hecht, PhD, dansonderzoeker en docent uit Frankfurt, Duitsland over ‘New Perspectives on Communication in the Dance Class’ en Robin Lakes, Associate Professor of Dance van de University of North Texas uit Denton, TX, Amerika over ‘Responsibility and Ethics: What the Teacher Needs’. Mijn enthousiasme over de onderwerpen vervlogen enigszins, omdat de sprekers van hun computerscherm aflazen. Om hun onderzoek over vernieuwend lesgeven in de 21e eeuw te onderstrepen had ik graag gezien dat ze de toeschouwers meer bij hun werk hadden betrokken.

Thom Hecht begint met het voorstellen van case studies waarin hij jonge dansers omschrijft met leeftijd en gedrag tijdens de balletles, bijvoorbeeld door iets wat de docent deed of zei. Zijn overkoepelende idee is dat emotional intelligence (EI) de kwaliteit van ballettraining verbetert, dat artistieke en technische vaardigheden worden begeleid en dat sociale competentie groeit. Helaas linkt hij de eerder beschreven cases niet aan de EI informatie die hij voorleest. Hij beschrijft het ‘plié model’ dat hij heeft bedacht en toont dit op een powerpoint slide, daarnaast vertelt hij ook over het ‘RULER model.’ Hecht vertelt aan één stuk door, zonder te meten of zijn informatie ook daadwerkelijk aankomt bij het publiek. Ik mis de menselijke connectie en de toepassing van zijn modellen en theorieën in de praktijk. Ik vraag me af, "Wat is er met de case kinderen gebeurd?"

Danseducatie - Robin Lakes
Robin Lakes heeft het over de traditionele dansdocent die autoritair was (en mocht zijn). Lakes beschrijft het woord ‘autoritair’ door middel van het volgende: lage opinie over de menselijke natuur, cynisch, intolerant, projecterend, etc. Daarna gaat ze dieper in over de negatieve kanten van een autoritaire docent en de effecten op de dansleerlingen. Ze leest een scala aan lijstjes op van de verkeerde dingen, maar wanneer komen we tot het punt over een ethisch verantwoorde dansleeromgeving waarin Lakes zal uitleggen ‘what the teacher needs’ zoals de titel van de lezing suggereert? Ik tast in het duister met de opzet van deze presentatie. Iemand in het publiek raakt een beetje verhit door alle negativiteit die op tafel wordt gelegd en vraagt aan het einde van de presentatie waar de positieve verhalen zijn. Ik begrijp haar reactie enigszins, want ook al vatte ik de introductie over de autoritaire, traditionele dansdocent en dat het niet tot een productieve leeromgeving leidt, wat zijn de voorbeelden van wat we beter kunnen doen als dansdocent?

ArtEZ Dansacademie zet nieuwe stijl danseducatie in praktijk

Door het maken van een stevige wandeling van de Stadsvilla naar ArtEZ kon ik weer ‘fris’ beginnen aan de laatste middagsessie van BEYOND ballet why and how. Ik nam plaats in de theaterzaal en er begon direct een soort lespresentatie met dansstudenten uit het derde jaar, geleid door dansdocent Aryeh Weiner. Er was geen introductie, dus ik kon eerst niet helemaal plaatsen waar Weiner het over had toen hij zei, “This phrase was done in 5th intensity and this one with intensity 8.” Pas nadat de zaal vragen mocht stellen begreep ik dat sinds zes jaar een nieuw danseducatiesysteem is geïmplementeerd bij ArtEZ en dat dit onderzoek in een voorgaande sessie was besproken. Dit is een onderzoek wat wordt gedaan in samenwerking met Matthew Wyon, hoogleraar danswetenschap aan de University of Wolverhampton.

Het onderzoek betreft het concept van ‘targeted training.’ De dansers trainen voor wat ze nodig hebben om optimaal te kunnen presteren. Eerst leren ze bijvoorbeeld een oefening of bewegingsfrase wat de ‘craft phrase’ wordt genoemd. Daarna komt de ‘integration phrase,’ waarin de bewegingen ‘in het lijf’ komen waardoor de danser de bewegingen echt kan gaan exploreren. De intensiteit van uitvoering wordt dan elke les opgevoerd.

De dansdocenten van ArtEZ moeten als team samenwerken om bij te houden wat ze al aan de dansers hebben gegeven. Dit nieuwe systeem kijkt dus naar het aanbieden van een optimaal educatieprogramma waarin de dansers worden begeleid en ze verantwoordelijkheid worden gegeven om zorg te dragen voor hun eigen lichaam. Elke dag loopt gezondheidscoördinator Joost van Megen bij de dansstudio’s in ArtEZ langs om te kijken wat de dansdocenten doen en hoe de dansers presteren. Van Megen heeft de autoriteit om een danser uit de les te halen of een les compleet stop te zetten als hij vindt dat de dansers te ver worden gepusht. Ik ben blij verrast door deze vernieuwende danseducatiemethode en ben benieuwd naar de uitkomsten en resultaten de komende jaren en ook of en hoe andere educatieve (dans)instituten zullen reflecteren op hun instructiemodellen. 

BEYOND roept vragen op

Ik denk terug aan de ‘autoritaire docent’ die Robin Lakes beschreef. In de werk/leeromgeving van de ArtEZ Dansacademie voel ik vrijheid voor de dansers om te groeien, maar de vraag is of deze liberale omgeving de technische ontwikkeling van de danser stremt? Heeft angst, wat een gevolg is van een meer autoritaire omgeving, dan toch (deels) een positieve invloed op de technische ontwikkeling van de danser, omdat de danser harder werkt? Misschien is een belangrijke kwestie wat we liever hebben: een technisch sterke danser die altijd onder druk staat en in angst leeft voor straf, of een gelukkige danser, die misschien technisch iets minder sterk is, maar weet wie hij/zij is en wat hij/zij wil gaan doen met hun carrière? Dat laatste was voor mij namelijk niet het geval, want ik heb mijn danstraining op zeer traditionele wijze ontvangen met veel ingeboezemde angst voor de dansdocent. Toen ik afstudeerde voelde ik dat ik niks waard was als danser. Dus wat moest ik? Mijn eigen wiel uitvinden eigenlijk. ArtEZ creëert een veel menselijkere omgeving en de dansers lijken gelukkig, dat vind ik toch wel heel erg belangrijk!

Zie reportage #2 voor de dag van de danswetenschap en medicijnen.

Bezoek voor meer informatie de website van BEYOND ballet why and how en van het NCPA.

Auteur: Lieneke Mous