Urban dance is de verzamelnaam voor verschillende dansvormen uit de hiphop- en popcultuur. Breakdance en streetdance zijn onderdeel van de hiphopcultuur, waar ook rappen, graffiti spuiten en dj’en toe behoren. Streetdance wordt soms ook hiphop genoemd. Er komen nog regelmatig nieuwe stijlen bij. Jazzdans en urban dance hebben veel overeenkomsten. Beide stijlen ontstonden op straat en hebben een Afro-Amerikaanse achtergrond.

Geschiedenis van urban dance

Urban dance is een uiting van de culturele beweging hiphop, vooral bekend als muziekstijl. Ze is ontstaan in de jaren zeventig in New York, en dan voornamelijk in de arme wijk The Bronx, die destijds bewoond werd door vooral Afro-Amerikanen en latino's.

Jongeren uit deze gemeenschappen ontmoetten elkaar op de hoek van straat om in competitieve sfeer een dance battle te houden. Street gangs raakten al vaak genoeg slaags met elkaar, maar het dansen bracht een nieuwe insteek. Zodoende werden straatgevechten tussen deze dance gangs voorkomen. In de dance battles overtroffen ze elkaar met staccatoachtige, acrobatische bewegingen. De bewegingen in hun dans doen sterk denken aan de Jitterbug (letterlijk: sidderluis), die in de jaren twintig en dertig door de Lindy Hoppers werd gedanst.

B-Boy

De jongeren in New York begonnen de haast acrobatische dans B-Boy te noemen. De ‘B’ verwijst waarschijnlijk aan Boogaloo of Break. Het was het begin van de breakdance zoals we die nu kennen. De verschillende culturen uit de wijken mixten zich. De Afrikaanse invloed zie je terug in het ritme en in het dansen in een cirkel met een solist in het midden. Verder zie je invloeden van acrobatiek, oosterse martial arts, salsa, Afro-Cubaanse dans, Native-American Dance (indianen) en capoeira.

Inspiratie voor urban dance: James Brown

Zanger/entertainer James Brown (1933-2006), ook wel The Godfather of Soul, King of Funk, en The Hardest Working Man in Show Business genoemd, was in de jaren zeventig en tachtig een grote inspiratiebron voor rap, breakdance, hiphop en dj’s. James Brown stond bekend als een zeer goede danser, die zijn muziek voorzag van funky danspassen. Met zijn grote hit Get on the Good Foot (1969) ontstond er een grote dansrage.

Inspiratie voor urban dance: Michael Jackson

Naast James Brown was er nog een icoon die veel heeft betekend voor de urban dance, namelijk The King of Pop: Michael Jackson (1959-2009). Michael, die als jonge jongen zijn danspassen persoonlijk leerde van zijn vriend en leermeester James Brown, verscheen in 1974 met de Jackson Five op televisie. The Jackson Five werd bekend met de hit Dancing Machine.

Tijdens dit optreden deed Michael Jackson de ‘Robot’. Dit inspireerde de mimespelers Shields & Yarnell om een eigen versie van de Robot te maken. Na verschillende optredens kregen ze een eigen tv-show waarin ze hun versie van de Robot lieten zien. Zij bewogen delen van hun lichaam afzonderlijk en na elkaar en ze gleden over de vloer alsof ze op wielen stonden. De kijkers zagen niet alleen mime, maar ook dans.

Urban Dance pioniers

In de loop van de jaren zeventig hadden zich zowel aan de westkust als de oostkust van Amerika, onafhankelijk van elkaar, verschillende vormen van urban dance ontwikkeld. In Californië (westkust), waar de funkcultuur overheerste, ontwikkelden zich popping, locking en boogaloo. In New York (oostkust) ontwikkelde zich breakdance dat gedanst werd op funk- en hiphopmuziek.

Tegenwoordig komt hiphop regelmatig negatief in de media door de gangster raps en gangsterwars en dat terwijl de hiphop in de jaren zeventig begon met artiesten die positief in het leven stonden en sociaal, maatschappelijk begaan waren. Die pioniers waren DJ Kool Hurc, Afrika Bambaataa en Grandmaster Flash.

Breakdance: DJ Kool Hurc

Clive Campbell, alias DJ Kool Hurc, was een van de eersten die het zogenoemde scratchen (het ritmisch heen en weer bewegen van een vinyl plaat) toepaste. De in 1955 geboren Jamaicaan verhuisde in 1967 naar de Verenigde Staten en kwam terecht in een achterbuurt van New York, de Bronx. De eerste platen waar hij mee experimenteerde waren van James Brown. Al snel werkte hij ook met andere, bestaande muziek en mixte de breaks aan elkaar.

Op deze muziek excelleerden de straatdansers vol overgave met hun acrobatische moves, die geïnspireerd waren door onder andere de Nicolas Brothers uit de jaren twintig. DJ Kool Hurcs zelfgeorganiseerde Back To School Jam in de Bronx inspireerde vele anderen tot het organiseren van Block Party’s (wijkfeesten). Hoewel hij zelf nooit platen heeft opgenomen, is hij wel een zeer belangrijke inspiratiebron geweest voor de succesvolle artiesten als Afrika Bambaataa en Grandmaster Flash.

Hiphop: DJ Afrika Bambaataa

DJ en scratcher Afrika Bambaataa werd in 1957 geboren in de Bronx als Kevin Donovan. Al op jonge leeftijd maakte hij deel uit van een grote straatbende waar hij later ‘Division Leader’ van werd. Zijn leven veranderde ingrijpend na een bezoek aan Afrika. Hij veranderde zijn naam in Afrika Bambaataa Aasim naar een personage uit de film Zulu, waarin de Zulukrijgers dapper weerstand bieden tegen het Britse leger.

Als Bambaataa probeerde hij met zijn leidende rol een positief effect op de samenleving te hebben. Dit leidde onder andere tot de oprichting van The Organization (later The Zulu Nation), een groep die bestond uit politiek bewuste kunstenaars. Geïnspireerd door DJ Kool Hurc organiseerde ook Bambaataa halverwege de jaren zeventig de zogenoemde block party’s in de Bronx. Zijn populariteit groeide en al snel stond hij bekend als een van de beste dj’s in zijn scene. Hij gaf de muziek, rap en dans de naam hiphop. 

The Rock Steady Crew

Begin jaren tachtig werd er een nieuwe breakdancegroep geformeerd: The Rock Steady Crew. Alle originele leden hiervan kwamen uit de Zulu Nation. Ze werden beroemd  door te dansen in clubs onder aanmoediging van Afrika  Bambaataa. Toen ze een single uitbrachten genaamd Hey You (The Rock Steady Crew), was hun populariteit niet  meer te stuiten. Door de popcultuur in de jaren tachtig en  MTV vond breakdance zijn weg naar de rest van de wereld  als een nieuw cultureel fenomeen. 

Hiphop: Grandmaster Flash

Grandmaster Flash is de artiestennaam van Joseph Saddler (Barbados, 1958). Ook hij wordt gezien als een van de pioniers van de hiphop. Grandmaster Flash was samen met DJ Hurc een van de eersten die drum breaks herhaalde door de plaat met zijn hand vooruit en achteruit te duwen. Grandmaster Flash noemt deze techniek ‘cutting’ maar later zal het beter bekend staan als ‘scratchen’.

Grandmaster Flash, die ook veelvuldig samples van James Brown gebruikte, kon behoorlijk entertainen want hij haalde tijdens het draaien allerlei stunts uit, zoals achterstevoren achter zijn dj-set staan en dan de platen achter zijn rug scratchen. Hij was hiermee een pionier want later volgden anderen, zij kopieerden zijn trucs.

Grandmaster Flash bracht wel platen uit waarop hij zijn dj-skills liet horen. Met zijn groep The Furious Five bracht hij in 1981 The Adventures of Grandmaster Flash on the Wheels of Steel uit en in 1982 scoorden ze een hit met The Message, waarin over het zware leven in de getto’s gerapt wordt. Deze plaat wordt door velen gezien als de eerste hiphopplaat met een sterk sociale boodschap.

Popping en Locking: The Electric Boogaloos

In Fresno, Californië, ontstond in 1978 de groep The Electric Boogaloos. Deze groep mixte de Californische funkdansstijlen tot de zogenoemde boogaloo style. Boogaloo is een funky dansstijl die vloeiende bewegingen gebruikt door het hele lichaam. Het bevat vaak doorvloeiende bewegingen van de heupen, knieën en hoofd. Boogaloo gebruikt veel ruimte van het podium door het gebruik van Walkouts of andere overgangen om van de ene naar de andere plek te komen. Later werd er Popping aan toegevoegd, wat resulteerde in Electric Boogaloo.

Toen de groep mocht optreden in het populaire tv-programma Soultrain namen de New Yorkers dit over en noemden het Electric Boogie, terwijl dansers in Los Angeles het Popping and Locking noemen. Al snel werd er aan de Electric Boogie een extra move toegevoegd, de zogenoemde Float Move. The Back Float, beter bekend als de Moonwalk, werd voor het eerst beroemd door James Brown, maar Michael Jackson maakte de Moonwalk memorabel.

Urban Dance: van popcultuur naar het theater

Naast de populaire hiphop en breakdance bestaat urban dance ook uit andere stijlen. De popmuziek heeft hier een belangrijke rol in gespeeld. In de jaren tachtig showden artiesten als Madonna, Michael Jackson, Janet Jackson en Paula Abdul hun moves, die zeer populair waren bij jongeren. Het voorbeeld van deze artiesten leidde ertoe dat vele mensen naar  de plaatselijke dansschool renden om dansles te volgen.

In de jaren negentig kregen die lessen veelal de naam streetdance of videoclipdans. Met grote artiesten (zoals Beyonce, Justin Timberlake en Usher) als voorbeeld worden tot op de dag van vandaag de laatste trends in dans nog steeds door veel jongeren gevolgd en op dansscholen eigengemaakt. Via het internet gaan trends razendsnel de wereld over. Creatieve en nieuwe vormen komen uit alle hoeken van de  wereld, hoewel de urban scene in de Verenigde Staten nog altijd toonaangevend is in urban dance.

Ondertussen is urban dance niet meer alleen van de straat. Urban heeft ook zijn weg naar het theater gevonden. In het theater gaat het niet alleen om de tricks en coole moves; urban dance wordt daar ook vaak gecombineerd met theaterdans, zoals moderne dans. Het is een soortgelijke ontwikkeling die de jazzdans (modern-jazz) ook heeft doorgemaakt: van de straat naar het theater. Lyrical hiphop heeft zich ook zo ontwikkeld en is vooral bekend geworden  door het tv-programma So You Think You Can Dance. In het Nederlandse theater is urban dance te zien in de dansvoorstellingen van ISH en Danstheater Aya. Er zijn ook jaarlijks kampioenschappen breakdance in Nederland.

Bronnen:

- Dans, theorie en praktijk voor VO van M. de Miranda-Tol, Uitgeverij Lambo.

- “Musical Theatre in America (1900-2000)” uit Dance in the Twentieth Century, No Fixed Points van N. Reynolds en M. McCormick (2003), Yale University Press.

- Rockin Out: Popular Music in the U.S.A. van R. Garofalo, Pearson.