Tekst: Iris Peters | Beeld: Bob Karman

Het leven van choreografe en danseres Isabelle Beernaert kwam anderhalf jaar geleden abrupt tot stilstand toen ze de diagnose borstkanker kreeg. Een periode vol bezinning volgde, waarin ze ontdekte dat het geheim van haar grootmoeder onbewust in al haar creaties een weg vond. Nu is er La Dame En Noir. Haar meest persoonlijke en kleurrijke show tot nu toe. 

Ik had gelukkig die rebel in me, die ervoor zorgde dat ik dicht bij mezelf bleef en tegen de dokter zei: “Ik ben Isabelle, ik ben een mens, ik heb een ziel en ik wil alles weten wat jullie gaan doen.” Dus toen de verpleegster vertelde dat de pleister van de wond op mijn borst eraf gehaald zou worden, antwoordde ik: “Dat gaan we zo niet doen. Een dokter die even met een ruk de plakker van een heel gevoelige plek haalt om daarna naar de volgende patiënt te gaan.” Ik lag op de maternity-afdeling. Daar waar de kindjes geboren worden. En mijn nieuwe leven begon. De verpleegster verliet korte tijd de kamer, kwam terug en zei: “We gaan het zoals bij de baby’s doen. We smeren u in met een zalf die de huid zachter maakt en de lijm oplost en halen de pleister dan stukje bij beetje los.” “Prima”, zei ik. Ik dacht: als dit mijn laatste fase is, dan wil ik dat deze zacht verloopt.

Fysieke perfectie en elegantie

Eén maand eerder kreeg Isabelle Beernaert de diagnose borstkanker. Ze stopte van het ene op het andere moment met al haar projecten en haar dochter handelde artistiek de tour van Particles of God af. Dansend in haar kamer zocht Isabelle naar zichzelf. ‘Elke dag bad ik. Tot elke cel in mijn lichaam. Ik kroop helemaal in mijn schulp. Weg van alle prikkels en stress.’

Ze realiseerde zich dat ze een keuze had. ‘Ik kon in mijn angst voor de dood verdwijnen of ik moest er doorheen en luisteren naar wat er in me opborrelde.’ In de tijd die volgde, pelde ze alle schillen van haar leven af. Keek terug op haar werk, vond op den duur haar zelfliefde weer terug en was dankbaar voor de schoonheid en verscheidenheid van de wereld om haar heen.

‘Pas op, dat was een constante oefening’, vertelt ze vanuit de auto onderweg naar België, na een repetitie van La Dame En Noir in Alphen aan den Rijn. Tijdens haar opleiding aan de Koninklijke Balletschool van Antwerpen, waar ze vanaf haar achtste naartoe ging, leerde ze om tot in elke vezel van haar lijf fysieke perfectie en elegantie na te streven. Deze drive nam ze ook mee in haar werk als maker van muzikale dansvoorstellingen, waarin ze onuitputtelijk was. Maar haar ziekte confronteerde haar met het gevoel van nooit tevreden zijn, het alsmaar doorstomen naar de volgende voorstelling en de mentale stress die dat opleverde. Het was lastig loskomen uit het harnas van het vak dat haar jarenlang onbewust en bewust vormde. 

Een mysterieus vrouwpersoon

Terugkijkend op haar voorstellingen, viel het Isabelle op dat er altijd een mysterieuze vrouwpersoon in voorkwam, gekleed in zwart. ‘Bij Under my skin hield ik dit lang tegen. Toch vóelde ik op een gegeven moment dat er een donkere liquiditeit in moest.’ Ook bij Oxytocin is er een zwarte, dragende kracht aanwezig, in een verder steriele witte setting. Deze voorstelling ontwikkelde ze in de tijd dat het coronavirus rondwaarde. Rekening houdend met de sociale afstand, plaatste ze de dansers telkens op een andere positie. Op een gegeven moment zag ze haar overleden zusje, grootvader en grootmoeder op de vloer. Ook huilt ze een paar keer in de voorstelling. ‘Achteraf’, zegt Isabelle, ‘lijkt het net alsof ik telkens een familieopstelling aan het maken was.’

Een jaar voor de borstkanker zich openbaarde. bleek uit een DNA-test dat haar grootvader niet haar biologische grootvader was. Haar oma was in de Tweede Wereldoorlog verliefd geworden op en zwanger geraakt van waarschijnlijk een uit Afrika afkomstige militair. Uit het bloedonderzoek kwam namelijk naar voren dat Isabelle Iberisch en Noord-Afrikaans bloed door haar aderen heeft stromen. Maar de liefde voor een ‘donkere’ man kon niet bestaan, dus dat is altijd verzwegen. ‘Mijn oma heeft haar geheim mee het graf in genomen. Uit respect voor de man die de rol van vader op zich nam, een man van wie zij echt oprecht gehouden heeft. Achteraf zie ik het ook terug in mijn voorstelling Ne me quitte pas, die ging over de verscheuring tussen twee liefdes. Daarin zie je de kleuren zwart en wit van de huid, en rood van de liefde. Het zat daar instinctief al in. Oma’s geheim heeft in al mijn creaties een weg gevonden.

De kracht van de kosmos

Isabelle Beernaert trok voor La Dame En Noir haar verhaal, haar waarheid, breder naar een collectieve waarheid, waar veel meer mensen zich in kunnen herkennen, door een nieuwe relatie met zwart aan te gaan. De kleur die vaak wordt geassocieerd met het donker, de angst en de dood. Hiervoor wendde ze zich tot de kosmos. ‘Het universum is zwart door het licht van de sterren. Het zwart is hier een dragende, zachte kracht, waar de planeet Aarde als een baarmoeder in hangt.’ Ze richt zich ook op de oorsprong van de aarde en vindt inspiratie bij de inheemse Amerikaanse bevolking voor wie dieren, planten, mensen, wind en wolken, alles en iedereen gelijk aan elkaar zijn. The 13 Original Clan Mothers van Jamie Sams, een half Franse en half Amerikaans-Indiaanse auteur en medicijndokter, is een van de boeken die ze in de voorbereiding van de voorstelling las. ‘Ik kreeg het toen ik midden twintig was, maar de rites of levenslessen die erin staan, zeggen me nu pas echt wat. Je kennis groeit als je obstakels in je leven, zoals de confrontatie met de dood, overwint. Je moet processen doormaken om uiteindelijk bij een bepaalde vorm van wijsheid uit te komen.’

Om het verhaal van La Dame En Noir te kunnen brengen, werkt ze samen met acht danseressen die een bepaalde levenservaring uitstralen. ‘Het stuk omvat teksten als een soort gebeden die vanuit de wortels van ons bestaan komen. De beleving en performance daarvan gaat verder dan de esthetische dansvorm. In het creatieproces maakten alle danseressen een sjamanistische trom waar we in de voorstelling live percussie op spelen. Het monotone ritme balanceert de hersengolven en brengt een diepe ontspanning. Het staat symbool voor de hartslag van Moeder Aarde en wordt al eeuwen gebruikt vanwege de helende werking ervan. De vrouwen dansen ook een solo waar zij zelf hun feeling aan geven. Er gebeurt dan iets magisch waar ik geen vat op heb, maar ik vertrouw op wat er gebeurt. Op deze manier krijgt de voorstelling de vorm die het moet krijgen.’

In de week van het interview kwamen de dansers voor het eerst sinds de zes try-outs in België weer bij elkaar. ‘Cerebraal kent iedereen nu de danspassen. Komende week kijk ik hoe de energieën zich verplaatsten. Iedere vrouw in het stuk representeert een kleur. Als ik zie dat er veranderingen in de voorstelling nodig zijn, omdat een danser bijvoorbeeld van de kleur oranje, die seksualiteit symboliseert, naar blauw, de kleur voor water, is geëvolueerd, dan laat ik dat toe. Deze vrijheid heb ik nodig in mijn werk. Een voorstelling ontwikkelt zich tot de laatste uitvoering.’

Een geschenk

In de maanden na haar operatie voelde Isabelle zich veilig in haar innerlijke wereld. Met de aankomende tournee zal ze een stap over de drempel moeten zetten om dat ook weer te voelen in de buitenwereld. ‘Ik voel me zo kwetsbaar. Tegelijkertijd krijg ik de kans om opnieuw te beginnen, dat is niet iedereen gegund. Daarom omarm ik de schoonheid in dans, in de mensen en de wereld om me heen.’

Met La Dame En Noir komt alles wat haar de afgelopen twee jaar bezighield naar de oppervlakte. Het verhaal van haar grootmoeder, haar intuïtie als innerlijke gids, maar ook de borstkanker, hebben haar doen inzien dat alles in het leven met jezelf liefhebben begint, pas dan kun je anderen liefde geven. Of in geval van dans, in beweging zetten. Ze ziet de voorstelling als een ontluikend begin van iets nieuws. Wat dat zal zijn is nog onduidelijk. Isabelle lacht even en wordt daarna weer ernstig. ‘Ik leef nog steeds op het randje van leven en dood. Ik bid nog elke dag tot alle cellen in mijn lichaam. Mijn maag, mijn uterus, mijn borst. Als dit de laatste minuten van mijn leven zijn, dan wil ik die op een zachte manier meemaken. Al dansend.’