Vandaag is het precies 53 jaar geleden dat balletdanser Rudolf Nureyev ontsnapte aan een beklemmend Sovjetregime. Met het Comité voor Staatsveiligheid van de Sovjet-Unie op de hielen, wist de – later wereldberoemde – Nureyev tijdens een Europees tournee op 16 juni 1961 te ontsnappen en asiel aan te vragen in Oostenrijk. Dit comité had het Kirov ballet, waar Rudolf Nureyev bij danste, uitdrukkelijk verboden tijdens hun Europese tournee contact te zoeken met lokale inwoners, maar Nureyev rebelleerde.

Jeugd

Rudolf Nureyev werd in 1938 geboren in een trein nabij Irkoetsk en was van Tartaarse afkomst. In zijn jonge jaren bleek al zijn grote danstalent en op zeventienjarige leeftijd werd hij aangenomen op de dansschool van het Kirov ballet in Leningrad. Na zijn afstuderen bleef hij bij het Kirov dansgezelschap, waar hij onder begeleiding van de befaamde dansleraar Alexander Ivanovich Pushkin uitgroeide tot een bekende balletdanser binnen de Sovjetgrenzen.

Europees tournee

Nureyev was een danser met een rebels, non-conformistisch karakter. Dit maakte hem niet een geschikt kandidaat om mee te gaan op tournee naar het Westen met het Kirov ballet. Omdat een andere danser uitviel, werd uiteindelijk toch besloten Nureyev aan het dansgezelschap toe te voegen. Voor de overheid van de Sovjet-Unie was het tournee van cruciaal belang om Europa de culturele suprematie van de Russische cultuur te tonen.

Ontsnapping

Wat met name het eerder genoemde Comité, de KGB (Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnostihad) vreesde, gebeurde. De rebelse Nureyev maakte in Parijs contact met lokale inwoners en glipte door de vingers van de KGB. Op het nippertje, dat wel. Want toen de KGB lucht kreeg van zijn lokale contacten, werd door middel van verschillende leugens geprobeerd hem terug te krijgen naar de Sovjet-Unie. 
Zo zou zijn moeder plots doodziek zijn geworden en moest hij zogenaamd terugkeren om een dansvoorstelling voor het Kremlin te geven. Nureyev trapte hier niet in en wist met behulp van de Franse politie en een vriend uit de Franse elite te ontsnappen op het vliegveld Le Bourget, nabij Parijs. Dit gebeurde terwijl de rest van het Kirov ballet incheckte voor een vlucht naar Londen, waar het volgende optreden zou plaatsvinden.

Verdere leven

Ondanks zijn succesvolle vlucht wilde de KGB hem terug. Bevriende dansleraren en familie moesten onder druk van de KGB hem brieven schrijven en hem smeken terug te komen. Maar Nureyev weigerde. Hij danste bij wereldberoemde gezelschappen en werd een idool en wereldster, mede door het verhaal rond zijn politieke asiel. Meermaals wilde hij kort terugkeren naar Rusland om zijn moeder te bezoeken, maar dit werd hem tot 1987 – toen zijn moeder op sterven lag – door de Russische overheid verboden.

Toen hij in 1991, inmiddels artistiek directeur van de Parijse Opera Ballet, zijn einde voelde naderen, maakte hij een laatste dansvoorstelling, La Bayadère, die hij ooit als jonge man had gedanst bij het Kirov-ballet. Hoewel zelden teruggekeerd naar Rusland, leefde de herinnering aan zijn jeugd in het communistische land in hem voort.

Dit artikel is afkomstig van www.isgeschiedenis.nl