Sonia Gaskell (14 april 1904 - 9 juli 1974) was een danser en choreograaf van Joods-Russische afkomst. Ze heeft veel voor de Nederlandse dans betekend, onder andere door de oprichting van dansgezelschap Het Nederlands Ballet (1954), wat later veranderde in Het Nationale Ballet (1961).

Begin danscarrière Sonia Gaskell

In 1923 reist Sonia Gaskell samen met haar man af naar Parijs. Eenmaal daar besluit ze te gaan dansen in nachtclubs, revues en casino’s om de kost te verdienen. De dans heeft haar snel in zijn macht en Gaskell begint met de opbouw van haar professionele danscarrière door lessen te nemen bij danseres Ljoebov Egorova (Mariinski Ballet) en bij de Franse choreograaf en danser Léo Staats.

De tijd die ze doorbrengt in Parijs is sterk van invloed op haar latere werkzaamheden. Gaskell bouwt haar connecties in de danswereld op en danst bij Les Ballets de Paris en Serge Diaghilevs Ballets Russes. Als ze door ziekte moet stoppen met dansen, realiseert ze dat haar gezondheid haar plannen gaat blijven dwarsbomen: ze zal zelf niet meer op de planken staan om te dansen. Maar andere dansers opleiden, dat kan ze nog wel, en die kracht besluit ze te omarmen.

Gaskells eigen balletstudio- en groepen

In 1939 verhuist Gaskell met haar echtgenoot naar Amsterdam. In deze periode is Nederland niet bepaald een dansland waar Gaskell zich mee kan identificeren, maar de drang om met dans bezig te zijn is te groot. Daarom richt ze haar eigen balletstudio op. Ze geeft haar balletlessen in de traditionele Frans-Russische stijl, zoals haar hiervoor geleerd is.

In de oorlogstijd moet de Joodse Gaskell vaak onderduiken, maar ze blijft in het geheim lesgeven, met succes. In de naoorlogse jaren richt ze meerdere dansgezelschappen op: het kortstondige Ballet Studio 1945 - bestaande uit leerlingen van haar balletstudio - en het in 1949 opgerichte Ballet Recital, waar haar dansers Gaskells lezingen over de geschiedenis van de dans gedeeltelijk uitbeelden.

Oprichting Het Nederlands Ballet

In 1954 wordt het Ballet Recital omgevormd tot het Nederlands Ballet, een dansgezelschap van 32 dansers en danseressen die grotendeels met Gaskell zijn meegegroeid vanuit haar kleine studio in Amsterdam. Het Nederlands Ballet is het eerste dansgezelschap dat subsidie ontvangt van de overheid. Gaskell is artistiek leider en heeft duidelijke doelen voor ogen. Zo wilt ze onder andere een internationaal repertoire opbouwen door klassieke meesterwerken te dansen met het gezelschap.

Maar Gaskell is niet bepaald een makkelijke dame om mee te werken. Ze vraagt veel van haar dansers, waardoor er wrijving ontstaat in de groep. Vijf jaar na oprichting vertrekt een groepje dansers die hun eigen dansgezelschap oprichten: het Nederlands Danstheater.

Ontstaan Het Nationale Ballet en afscheid

Het Nederlands Ballet wordt in 1961 samengevoegd met het Amsterdams Ballet en krijgt de nieuwe naam Het Nationale Ballet. Gaskell is er artistiek leidster en Rudi van Dantzig en Robert Kaesen worden de huischoreografen. Al in het eerste seizoen voert Het Nationale Ballet een groot aantal dansvoorstellingen op, zowel in Nederland als in het buitenland. In 1965 is het eerste avondvullende ballet van Het Zwanenmeer een groot succes, met danseres Olga de Haas in de hoofdrol.

Maar op den duur lopen de spanningen op: mensen nemen ontslag en ook binnen de leiding van Het Nationale Ballet wrijft het tussen Gaskell, Van Dantzig en Kaesen. In 1969 neemt Gaskell officieel afscheid van het dansgezelschap. Na haar vertrek blijft Gaskell met dans bezig. Zo is ze bestuurslid van de dansafdeling van UNESCO geweest en heeft ze nog altijd lessen en lezingen gegeven. Ze overleed op 9 juli 1974 in Parijs, na een ziekbed van een paar maanden.

Bronnen: Wikipedia & Theaterencyclopedie