Van 21 tot en met 30 mei vindt in hartje Utrecht wederom het SPRING Performing Arts Festival plaats. Dit festival, dat bekend staat om zijn hedendaagse, experimentele en radicale programmering, brengt tien dagen lang internationale theatermakers en choreografen naar Utrecht. Festival-fan Jacqueline de Kuijper gaat elke dag naar SPRING, bezoekt vrijwel alle voorstellingen en houdt dagelijks een blog bij. Lees hier op Dansmagazine.nl haar avonturen! 

SPRING gaat opnieuw naakt

Vorig jaar gebruikte SPRING de hashtag #NakedTruth om voorstellingen waar naakt in voor kwam aan te duiden. Dit jaar ontbreekt die hashtag op het festival, maar dat betekent niet dat er geen naakt te zien is. Integendeel, ik heb nog nooit zoveel naakt gezien! 

Dries Verhoeven gaat in Wanna Play? met de billen bloot als hij naar het toilet gaat - ik heb hem zelf niet zien douchen, maar dat moet ook te zien zijn geweest. Kim Noble is in zijn performance You’re Not Alone binnen vijf minuten naakt en heeft zijn piemel weggebonden omdat hij een vrouw wil zijn. In WAR kleden de danseressen zich op het podium om en dansen ze ook topless een hula. Geumhyung Jeong kleedt zich aan het begin van CPR practice uit en pas aan het eind van de zestig minuten durende voorstelling weer aan. 

Ook Jan Martens gaat naakt en laat zijn piemel zien in Ode To The Attempt (solo for meself). Hij doet dit in een poging provocerend te zijn, maar dan op een grappige manier. Hij danst een paar minuten rond met zijn broek op zijn knieën. Zijn piemel bungelt vrolijk heen en weer, op en neer. Ik moet er inderdaad om lachen, maar vind het veelzeggend dat dit een ‘poging’ is. Het tonen van je geslachtsdeel is duidelijk niet langer provocerend.

Als het taboe doorbroken is, wat voegt naakt dan nog toe? In 5: ECHO van Nicole Beutler stapt danseres Kelly Hirina naakt het podium op. Lieneke Mous, die naast mij zit, zegt gelijk: “Ik denk dat ze zwanger is!” De rest van de monoloog kan ik alleen nog maar naar de bolling in de buik van de slanke danseres kijken. De tekst gaat aan mij voorbij. Later danst ze een solo met een doorschijnende doek aan, de rondingen van haar lichaam nog steeds goed zichtbaar. Ik vraag me af waarom Beutler de danseres zo bloot op het podium zet. Stond Ellen Edinoff, de danseres die Hirina moet voorstellen, in de jaren ’70 ook naakt op het toneel? Of moet de solo radicaal zijn, zoals Edinoff was? Misschien komt het doordat ik ooit zelf een naaktsolo heb gedanst, maar voor mij is naakt al lang niet meer radicaal. In 5: Echo vind ik het alleen maar afleiden. 

Guilherme Botelho - Antes

Het meeste naakt komt voor in de dansvoorstelling waarmee SPRING het festival sluit. In Antes van de Zwitserse choreograaf Guilherme Botelho, zijn twaalf dansers niet alleen een uur lang naakt, de manier waarop ze zichzelf positioneren geeft wel een heel intieme aanblik… Nadat het doek opent - de enige voorstelling waarbij het doek niet al open was! - liggen twaalf dansers naakt op hun rug op het toneel. Ze liggen diagonaal, hun hoofd richting linksachter, hun voeten richting rechtsvoor. Lange tijd blijft het stil. Dan lijkt iemand een bovenbeenspier te bewegen. En dan nog iemand. Wanneer de dansers heel langzaam in beweging komen zijn er momenten waarop ik bijna naar ‘binnen’ kan kijken. 

In de Bartalk na de dansvoorstelling geeft een vrouwelijke spreker aan afgeleid te zijn geweest door al het naakt. Volgens haar voegt het niks meer toe: “In de jaren ’70 had naaktheid de functie om taboes te doorbreken, maar waarom zien we nu nog naakt op het toneel?” In Antes verbeeldt Guilherme Botelho “hoe de mensheid zich ontwikkelt vanuit puur fysiek materiaal tot een menselijk en sociaal wezen in een groep”. Vanwege het thema evolutie vindt een andere spreker het naakt wél functioneel, een verwijzing naar de natuur. Hierop reageert de vrouw dat deze lichamen niet natuurlijk zijn en zegt: “Zo zagen lichamen in de jaren ’70 er anders niet uit!” Ze wijst ons erop dat dit moderne lichamen zijn: slank, getraind en geschoren. Lichamen die gevormd zijn door de hedendaagse cultuur met zijn obsessie voor sport, jeugdigheid en hygiëne. 

Uit de reacties van het publiek valt echter af te leiden dat het taboe nog niet voor iedereen verbroken was. Een wat oudere man merkt op dat hij het bevrijdend vond om naar naakte lichamen te kijken zonder dat dit opwindend is of pornografisch getint. Hierop reageert een andere man dat hij naaktstranden heel normaal vindt, maar het verfrissend vond hier ook anussen te zien. “Die horen er ook bij!” zegt hij enthousiast. Waarop de vrouw spottend reageert: “Nou, ik was ze niet vergeten hoor, die anussen.” 

Twaalf naakte dansers in Antes

Zelf vraag ik me af wat het met de choreografie had gedaan als de dansers gekleed waren geweest. Ik was ditmaal niet afgeleid door het naakt, maar juist totaal gefascineerd door de anatomie van het lichaam - dankzij het naakt. In de eerste scène wordt de ademhaling ontwikkeld en komen de lichamen langzaam aan tot leven. Gebiologeerd kijk ik naar hoe de buiken bollen door de krachtige diafragmatische ademhaling, of hoe de ribben zich uitzetten door het samentrekken van de tussenribspieren. Het valt me dan pas op dat de dansers vissen voorstellen, vissen die op het droge terecht zijn gekomen en wiens kieuwen uitzetten om te kunnen ademen. De dansers komen al spartelend tot leven. 

Ik denk niet dat ik alle kleine bewegingen, waarmee Antes begint, opgemerkt zou hebben als de dansers gekleed waren geweest. En om nou een onderbroekje aan te trekken om de geslachtsdelen te verbergen… De vissen, apen, flamingo’s en andere dieren die ik tijdens Antes zag, die hebben toch ook geen kleding aan? Hoe ironisch zou het zijn, nu het taboe naakt verbroken is, om niet meer naakt op het podium te gaan wanneer dat bijdraagt aan de symboliek van de dansvoorstelling? Naaktheid is voor onze generatie beschikbaar om in te zetten als theatraal middel. Het zou gekkenwerk zijn om daar geen gebruik van te maken en vleeskleurige pakken te gaan dragen. 

De vraag blijft die voor mij blijft hangen is: Waarom voelen zo veel performers op SPRING de behoefte om naakt te gaan? Of, waarom zijn juist deze voorstelling door Rainer Hofmann gekozen om op het festival te staan? En waarom is de hashtag #NakedTruth dit jaar volgens SPRING niet meer nodig? Het taboe was namelijk voor de vorige editie van het festival al verbroken. 

Guilherme Botelho - Antes