Van 21 tot en met 30 mei vindt in hartje Utrecht wederom het SPRING Performing Arts Festival plaats. Dit festival, dat bekend staat om zijn hedendaagse, experimentele en radicale programmering, brengt tien dagen lang internationale theatermakers en choreografen naar Utrecht. Festival-fan Jacqueline de Kuijper gaat elke dag naar SPRING, bezoekt vrijwel alle voorstellingen en houdt dagelijks een blog bij. Lees hier op Dansmagazine.nl haar avonturen!

Theater Utrecht - Stad der Blinden

Dinsdag 26 juni ging tijdens SPRING de nieuwe theatervoorstelling van Theater Utrecht in première. In Stad der Blinden, gebaseerd op de gelijknamige roman van José Saramago, wordt een stad getroffen door een onverklaarbare epidemie van ‘witte blindheid’. Bijna alle inwoners worden getroffen met een totale ineenstorting van sociale structuren als gevolg. Voelde ik mij tijdens Of ivory and flesh - statues also suffer van Marlene Monteiro Freitas fysiek ongemakkelijk, deze theatervoorstelling grijpt me op emotioneel en mentaal vlak erg aan.

Een man komt uit een deur rechtsvoor op het toneel, loopt naar het midden, en roept meerdere malen: “Hallo?!” Hij lijkt van streek. Een andere man komt hem helpen en brengt de zojuist blindgeworden man naar huis, maar steelt daarna zijn auto. De blinde man gaat naar de oogarts, maar als deze na zijn bezoek ook plots blind wordt, neemt hij contact op met het ministerie van gezondheid. Nog een aantal personages stellen zich in deze korte maar vlotte opening scène voor. Allen worden blind en moeten in quarantaine - maar dit keer zonder man in quarantainepak. De vrouw van de oogarts liegt over het feit dat ze nog kan zien en gaat ook mee.

Narratief geeft houvast in het heftige Stad der Blinden

De instelling waar de patiënten in quarantaine gaan lijkt meer op een concentratiekamp. De regels zijn streng; ze moeten zelf de doden begraven en wie vlucht wordt neergeschoten. Er is geen medische zorg. De vrouw van de oogarts doet wat ze kan om iedereen te helpen zonder dat ze zichzelf verraad. Voor op het toneel, voor het doorzichtige projectiescherm dat de zaal en haar wereld scheidt, zit haar geweten op een stoel. De eveneens blonde vrouw zorgt voor het narratief van het verhaal en vertelt wat er in haar omgaat. Dit geeft een welkome houvast in de heftige theatervoorstelling waar de personages van angst en woede verscheurd worden en één voor één hun waardigheid verliezen. De scènewisselingen worden aangegeven door een oorverdovende zoemer, een geluid dat door heel mijn lichaam dringt.

De heftigste scènes worden niet gespeeld maar verteld. In de instelling ontstaat een burgeroorlog tussen de mensen van de verschillende zalen. Eén zaal heeft de macht - de voedseldozen - gegrepen. Aanvankelijk vragen zij in ruil voor eten alleen geld, maar als dat op is moeten de vrouwen zich aandienen. Als de vrouw van de oogarts als eerste besluit te gaan, volgende de andere vrouwen haar. De verkrachting wordt gesuggereerd door de verscheurde kleding van de vrouwen als zij terugkomen - maar is daardoor niet minder aangrijpend! Later neemt ze wraak door de leider van de machthebbers te vermoorden.

Stad der Blinden grijpt persoonlijk aan

Het lukt me ’s avonds op de fiets naar huis niet om deze scène van me af te schudden, of af te doen als 'het is maar een toneelstuk'. Eerder deze week las ik een artikel in de Huffington Post over hoe de Islamitische organisatie IS mannen en jongens ouder dan 14 jaar vermoordt en de vrouwen houden als seksslaven. Eén vrouw heeft meer dan 22 eigenaren gehad. Eén meisje van 9 werd zwanger en heeft zeker tien partners gehad. Eén vrouw die weigerde werd levend verbrand. De IS bestaat uit minstens 400.000 mannen die terreur zaaien door seksueel geweld. Hoeveel vrouwen worden daar wel niet door verkracht?

Eenmaal thuis kruip ik in bed naast mijn lieve vriend en houd hem stevig vast, maar de volgende ochtend ben ik nog steeds van streek. Als hij met me wil vrijen kan ik er niet van genieten. Ik kan alleen maar heel hard huilen. “Je bent veilig” zegt mijn vriend zachtjes tegen me. De theatervoorstelling en het artikel hebben mij vervuld met angst. Ik voel me altijd veilig omdat ik in Nederland woon, maar hoe weinig is er voor nodig om mensen hun normen en waarden te doen vergeten? De personages in Stad der Blinden zijn niet alleen fysiek blind, ook op moraal vlak zijn zij blind geworden. Ik hoop dat het hier nooit zover zal komen.

De dood, angst en eenzaamheid tijdens SPRING festival Utrecht

Eigenlijk geven de titels van de verschillende voorstellingen van SPRING al aan wat je te wachten staat: Complexity of Belonging, Human use of human beings, WAR, Sculpting Fear, Of ivory and flesh - statues also suffer, Stad der Blinden, en CPR practice. De dood, of het überhaupt niet levend zijn, is in meerdere voorstellingen een thema.

In Human use of human beings wilt Lazarus niet tot leven gewekt worden en sterft Jezus. In WAR wordt verwezen naar conflict, strijd en oorlog - en bij implicatie naar het sterven van mensen. In Sculpting Fear zijn de robots levendiger dan de op zombies lijkende performers. In Of ivory and flesh - statues also suffer komen standbeelden tot ‘leven’, maar menselijk zou ik ze niet noemen. In Stad der Blinden ligt de dood constant op de loer. In CPR practice voorstelling probeert de Zuid-Koreaanse Geumhyung Jeong een CPR-oefenpop - haar geliefde - te reanimeren. Pas na een half uur geeft ze het al huilend op; hij is dood.

Als het thema ‘de dood’ niet een voorstelling kenmerkt, dan is het wel angst of eenzaamheid. In Wanna Play? is Dries Verhoeven via Grindr op zoek naar contact met andere homoseksuelen uit Utrecht. Meestal als ik langs zijn installatie loop of fiets heeft hij bezoek en zijn de vitrages dichtgetrokken om de identiteit van de visite te beschermen. Verhoeven heeft dus gelukkig veel succes, maar uit angst voor reacties uit het publiek is er toch extra beveiliging aanwezig. De dansers van The Square vernielden simpelweg hun mobiele telefoons.

Ook in Complexity of Belonging zijn de personages op zoek naar contact en gelukkige relaties. Zij worden daarin bijgestaan door Skype, maar helaas laat de internetverbinding het vaak afweten. De angst die deze personages tonen is onzekerheid en angst voor afwijzing. Voor de performance You’re Not Alone gebruikt Kim Noble allerhande social media en een reeks bizarre tactieken om in contact te komen met mensen, maar zoekt daarin de afwijzing expliciet op. Zo doet hij zich op chatboxen voor als vrouw, maar wanneer hij dan een date scoort weten zijn geliefden niet hoe snel ze weg moeten rennen.

En als angst niet een aspect is van een voorstelling, dan is mijn persoonlijk beleving van een voorstelling wel gekenmerkt door angst of frustratie. Annette Embrechts van de Volkskrant klaagde over het gebrek aan een spanningsboog, maar dat hoef je tijdens een SPRING-voorstelling ook niet te verwachten. Deze zijn wel vermakelijk, maar niet op een escapistische manier. Nee, deze voorstellingen van SPRING confronteren en provoceren en laten je zelfs dagen later nog niet los!

Lees ook blog #6 over functioneel naakt.