Hoe ga je in 100 woorden vertellen wat er met je gebeurde terwijl je keek naar wat zich voor jouw ogen voltrok. Hoe reageerde jouw lichaam en kun je achterhalen waarom dat gebeurde? En voor wie schrijf je die 100 woorden in godsnaam? Allemaal vragen die je jezelf tijdens het schrijven stelt.

De eerste bijeenkomst van de cursus Hedendaags Schrijven over Hedendaagse Dans sloten wij af met het drieluik van DansBrabant. Drie voorstellingen met een heel fysieke uitwerking. Mijn ademhaling kroop met elke voorstelling verder omhoog, totdat de laatste mijn ademhaling als een stuiterbal door mijn hele lichaam voerde.

Kijken naar dans en naar kunst in het algemeen blijft natuurlijk een subjectieve zaak. Maar juist door al die subjectieve ervaringen is het zo spannend, troostrijk, grappig of moeilijk. En dat mag! Wat er zo moeilijk is, is daarna in woorden te benoemen en te vertellen wat je dan gezien en met je lichaam ervaren hebt en vooral, waarom. Je kunt bijvoorbeeld geïrriteerd raken door een voorstelling, maar wat maakt het dan dat jij je geïrriteerd voelt?

Deze eerste opdracht focust op de eigen ervaring en met welke stappen je dit kijkproces aan de lezer kunt overdragen. Doel van deze opdracht: de schrijvers persoonlijk laten schrijven. Door een minimum aan woorden was er weinig ruimte voor beschrijving en oordeel (ik heb immers niet om een recensie gevraagd) en toch moet alles duidelijk zijn. Het is echt een oefening.

Beide teksten hebben elementen in zich die nieuwsgierig maken. En vergeet niet, de lezer, jij dus, hebt ook een persoonlijke voorkeur.

Nogmaals de opdracht: beschrijf jouw ervaring van iedere voorstelling in 100 woorden, aan de hand van de drie keynotes van de Body Talk filmpjes:

1. Door naar dans te kijken, ga je zelf van binnen dansen
2. Dans is het lied van het lichaam
3. Dans is kunst, geen informatie

Hieronder zet ik twee uitkomsten van de opdracht onder elkaar.

Arno Schuitemaker | Together_till the end

Tekst 1

“Twee mannen bewegen hun bovenlichaam heen en weer. Het lijkt alsof zij in beweging worden gezet door een stuiterbal in hun hoofd, die hun torso meeneemt. Stuwend en kolkend reist de beweging door hun lichamen. Als bloed dat stroomt, lijkt de beweging onontkoombaar. Langzaam maar zeker begeven de dansers zich met de armen draaiend en maaiend in de ruimte. Afwisselend pauzeert af en toe de één, om dan de ander te beschouwen. Uiteindelijk komt ook de tweede danser vertragend ronddraaiend tot stilstand. Na een zucht draait hij zijn hoofd naar de ander en pas dan lijken ze elkaar echt te zien.”

Tekst 2

“1.Hoe maakt hij die ronddraaiende beweging met zijn bovenlijf toch? In dit duel valt op hoe zowel beat als beweging pulseren, rond en rond, eindeloos door. 2.Hier bewegen de dansers meer dan alleen hun ledematen. Hoofd en romp doen mee, ze zijn middelpunt van een door het lijf beschreven cirkel of het vertrekpunt van waaruit het lichaam een richting op wervelt. Het headbangen van Mitchel-lee van Rooij 3. wekt bij mij herinneringen op aan de bevrijdende, bruisende sensatie in je hoofd als je die beweging inzet – 1. even ben je een puur fysiek wezen, zonder gedachten. 1 en 3.Je bent er, je beweegt, je hoeft verder niets.”

Opvallend is dat beide teksten beginnen met de beweging van de bovenlichamen van de dansers, wat de kernbeweging van de voorstelling vormt. De eerste tekst is omschrijvend en vrij zakelijk. In de tweede tekst stelt de schrijver zichzelf de vraag: hoe doen ze dat? Dus, de schrijver vraagt zichzelf iets af, waardoor ik als lezer wil weten wat de schrijver weet.

Hoe mooi de eerste tekst ook de voorstelling omschrijft, ik mis hier wel keynote 1, voor mij de belangrijkste, omdat dit de eerste stap in de communicatie tussen danser en toeschouwer is.

Nog een ander voorbeeld.

Guilherme Miotto| Schau’n Sie mal um die Ecke

Tekst 1

“Verkrampt is het sleutelwoord hier voor mij. De beweging, gezichtsuitdrukking en lichaamshouding – twee danseressen staan links en rechts stram rechtop op een krap plateau en maken aanhoudend afgemeten bewegingen, op een krampachtige korte beat. Als kijker voel ik de kramp opkomen in mijn tong en ogen, ik voel het in mijn middenrif. Het ritme dat ik zie en hoor bepaalt mijn ademhaling. En dan: hoop, in de vorm van de derde danseres die in het midden oprijst. Zorgt haar komst voor een vloeiender tegenmelodie, verlichting, verlossing? Maar het stuk is meedogenloos, de kramp blijft en houdt me tot lang na afloop in zijn greep.”

Hier lees je duidelijk welk effect het kijken heeft. Dat vind ik spannend. Ook lees je dat de schrijver er nog niet helemaal uit is wat de derde danseres nu voor de schrijver betekende. Waarschijnlijk was de kramp zo overweldigend, dat er helemaal geen vloeiender tegenmelodie, verlichting of verlossing was, maar de kramp alleen maar aanwakkerde.  

Tekst 2

“De voorstelling van Miotto had een vervreemdend effect op mij. Het riep bij mij een heel naar en beladen gevoel op. Terwijl ik naar de voorstelling keek riepen de theater elementen vele vragen op en zat ik middenin een verwerkingsproces van de informatie die ik aangeboden kreeg. De beweging was voor mij geheel niet herkenbaar. Dit maakte dat ik niet in contact kwam met mijn “inner dancer” en de stem van het lichaam niet kon horen. Het gevolg was dat de beweging niet resoneerde en ik geen waardering had voor hetgeen ik zag en mij juist ging focussen op de betekenis van de beweging en de voorstelling.”

Deze schrijver is geïrriteerd, maar er is niet duidelijk waarom. Keynote 3, dans is kunst, geen informatie, gaat voor deze schrijver schijnbaar niet op. Betekenis van de beweging, zoals we die bijvoorbeeld kennen van het klassieke ballet, gaat voor deze voorstelling eveneens niet op. De fysieke communicatie van de beweging wel. Zoals je in tekst 1 kunt lezen, voelt de schrijver zich verkrampt. Ik denk dat dit in tekst 2 ook het geval is, maar wordt dit niet benoemt.

Deze eerste oefening, die echt niet makkelijk was, opent wel nieuwe mogelijkheden voor de schrijvers. De drie keynotes zijn een goede basis om op terug te komen.

Onze tweede bijeenkomst zijn we te gast bij een repetitie van T.R.A.S.H. met blogger Irma Driessen als gast. Haar aanpak is heel persoonlijk en wil dan ook schrijven over dat wat haar raakt. In die zin is deze eerste opdracht dan ook een opmaat naar de volgende.