De maakbare samenleving. Zelf verantwoordelijk zijn voor je geluk. En dus ook voor je ongeluk. De mens centraal. Alle 7 miljard ‘ikjes’ centraal. En allemaal willen we alles. The sky is the limit. Onhoudbaar? Ja!

Een klein virusdeeltje gooit roet in het eten van alle plannen: vakantie-, carrière- en menig andere plannen. Opeens zijn we weer onderdeel van het geheel en merken we hoe alles van elkaar afhankelijk is. En dat de mens daar een onderdeeltje van is. Niet alles is maakbaar, te kneden, en op de wereld aanwezig om de mens tevreden te stellen. We zijn opeens overgeleverd aan de grillen van de natuur. Terug naar af. De mens gedecentraliseerd.

Decentralisatie, ook in de kunsten

Dit centraal stellen van de mens is een kenmerk van deze tijd. In het kapitalistische tijdperk moet het ‘ik’, onze identiteit, steeds bevestigd worden. En dit is niet alleen op carrièregebied of bij de opvoeding van nieuwe ‘ikjes’. Je ziet het ook in de dans- en theaterwereld. Hier wordt alles opgehangen aan het perspectief van de mens, menselijke verhoudingen: hoe verhoud ik me tot mijn moeder, mijn vader, de liefde, mijn jeugd. Het is heel narratief. Zelfs als het conceptuele dans is, staat de mens steeds centraal. Of de mens wordt totaal genegeerd en is er een ontkenning van het lichaam, heel zwart-wit.

Binnen mijn werk, Iris van Peppen | Co, is dit niet aan de orde. De mens is onderdeel van het gehele systeem in plaats van het middelpunt. Performers zijn hierbij vrij instrumenteel: het lichaam wordt niet genegeerd, maar ingezet in het geheel. Dit is ook dans. Er ligt heel veel verbeelding in besloten, verbeelding van de kijker. Dus je moet je als kijker ook niet centraal willen stellen om het te snappen; niet vastzitten aan je eigen overtuigingen. Stel je jezelf centraal en je mening? Of durf je dit open te breken en te kijken wat er is?

Maakproces

Ik ga een proces aan met iedereen: met elke deelnemer (leerling, danser, muzikant) om eigen ervaringen op te doen. Dit is veel meer waard op de lange termijn.

Somatisch werk is werk met de lichaamssystemen, hands-on werk. Iedereen heeft een lichaam, iedereen is gelijk, zowel dans als muziek.

De uitwisseling van somatische onderzoekservaringen met mijn performers is heel belangrijk. Hierin staan steeds de volgende dingen centraal:

• Wat ontdek je aan bewegingsmateriaal en -kwaliteit als je een bepaald lichaamssysteem gebruikt?
• Op welke wijze neem je waar? Gebruik je bijvoorbeeld meer je oren of je ogen bij een bepaald lichaamssysteem?
• Hoe ervaar je tijd&ruimte?

Wat me opvalt is dat er gedeelde reflecties komen. Als je gebruik maakt van bepaalde lichaamssystemen, hebben de meeste deelnemers dezelfde soorten ervaringen m.b.t. waarneming en bewegingskwaliteiten. Dit vertelt mij iets over de compositie, de organisatie van materiaal in tijd en ruimte, en we maken hier gebruik van. Bijvoorbeeld als we werken met bindweefsel, zie ik dat iedereen in verbinding is en op een organische manier beweegt en gebruik maakt van de ruimte. Ik kan dan wel staccato willen gaan werken en heel veel stops in het stuk willen aanbrengen, maar dat klopt niet. Ik moet dus kijken hoe ik het materiaal moet organiseren en welke keuzes er passen binnen een bepaald systeem en welke niet. Als de ervaring vanuit de dansers zelf komt, is het materiaal eerlijk; dan kan het communiceren. Als ik ga vertellen hoe het eruit moet komen te zien vanuit een idee, dan communiceert het niet. Dan mist het poëzie.

Landscaping Landscapes

Onze nieuwe installatie ‘Landscaping Landscapes’ gaat hier ook over. We zijn ontzettend blij dat we zijn gehonoreerd door het Makersfonds van Het Huis Utrecht en het Prins Bernhard Cultuurfonds, die nu met Corona kijken naar wat mogelijk is. We maken een corona-proof installatie waar ook, helemaal conform de huidige tijd, Zoom gebruikt gaat worden. Ook video, geluid, beeld en een live performer maken een onderdeel uit van deze installatie. De mens wordt in deze installatie steeds meer onderdeel van de omgeving; steeds meer decentraal. Er zijn verschillende landschappen. Het landschap is rauw, ongestileerd, wispelturig, ontembaar, oneindig, het conformeert niet en houdt geen rekening met je.

Het moment is juist nu. Het virus laat ons haarfijn zien hoezeer we zijn verbonden met elkaar en maakt geen onderscheid. Veel programmeurs snapten mijn ego-overstijgende werk eerst niet, maar nu het zo actueel is en mensen zich hiervan bewust worden, wordt mijn werk opeens door meerdere mensen geduid. Misschien lukt het ook beter om onszelf niet meer centraal te stellen.

Liesbeth Berg-Meulenberg in gesprek met Iris van Peppen