Moderne dans in Polen kent westerse invloeden, maar de reikwijdte van de Poolse theatergeschiedenis geeft het ook een eigen, herkenbaar gezicht. Dat was waarneembaar op een presentatie van eigentijdse dans in Lublin. Joost Goutziers keek er een paar dagen rond en sprak met dansers, choreografen en publicisten. Een impressie, aflevering 3: de soloperformer, een trend en bittere noodzaak.

De soloperformer 

Het Pools Dans Theater is een van de grote dansgezelschappen in Polen. Het heeft een eigen atelier voor talentontwikkeling. Maar ook het Dada von Bzdülöw Theater werkt samen met jonge dansmakers als Anna Steller, Magda Jedra en Aurora Lubos. Andere gezelschappen die er toe doen zijn Het Lublin Dans Theater dat zich laat inspireren door literatuur en schilderkunst, Het Maat Theater Project, Theater Limen en Kielce Dans Theater. Tijdens Polska Platforma Tańca in Lublin vallen echter vooral de solisten op. Niet zozeer vanwege hun uitmuntende kwaliteit, vooral vanwege het grote aantal soloperformances.  

De bewegingstaal van de veelal mannelijke performers is uiteenlopend, maar door het sobere karakter van deze voorstellingen hebben ze ook iets van elkaar weg. Er is geen decor, de kleding is sjofel en de herhalende bewegingen zijn variaties op hetzelfde thema. Het nadeel van deze solo’s, het ontbreekt aan echte interactie, is dat het te vaak een duet is met leegte en de betekenis die de kijker daar aan geeft.

Pawel Sakowicz

De inspiratie voor de producties loopt ook uiteen. In het stuk Bernard laat Pawel Sakowicz zich leiden door het ritme in de teksten van de Oostenrijkse auteur Thomas Bernhard. In de weinig tekst in de voorstelling zegt de danseres: “Des te meer ik van Bernard lees, des te beter voel ik zijn ritme. Naarmate de zinnen langer zijn, zit er meer ritme in.”

Hygin Delimat

Met For living in laat Hygin Delimat zich inspireren door zijn ervaringen bij hoogbouw in steden.  Hij verwijst naar de Franse stedenbouwkundige Le Corbusier en dropt namen van Poolse steden. Waarschijnlijk heeft hij daar zelf gewoond. De hoge flats in steden, de invloed die dat heeft op de individuele ruimte van burgers, zet Delimat om in robuuste, onafgemaakte en ongepolijste bewegingen. “Dit is mijn stijl”, roept hij enkele keren luid.

Huiselijk geweld van Aurora Lubos

Aurora Lubos heeft ook een eigen stijl. Huiselijk geweld en misbruik zijn het onderwerp van Akty en ze laat geen spatje ruimte voor verbeelding. Ze pakt de toeschouwer bij de strot en schenk wodka zodat ook het publiek betrokken wordt bij grensoverschrijdend gedrag door drinkende en feestende lieden. Al bij binnenkomst ligt ze uitgestrekt op de grond tussen de scherven en is de bezoeker van deze performance gedwongen om over haar bewegingloze lichaam te stappen. 

Tomasz Wygoda

Van een hoger en een abstracter niveau is Niżyński. Święto Snów met danser Tomasz Wygoda. De voorstelling won tijdens het festival in Lublin twee prijzen, die van de beste performer en die van de beste productie. Op muziek van Igor Stravinsky, Le Sacre du Printemps, kruipt de danser in de gedachten- en belevingswereld van Vaslav Nijnsky. Het is een aaneenschakeling van uitbundigheid en ledigheid, soms is het klein, soms is het beklemmend ongemakkelijk, maar het is vooral uitstekend gedanst.

Een economische keuze

Maar wat is dat toch met al die solovoorstellingen? Is dat mode in de eigentijdse Poolse dans? “Het is vooral een economische keuze”, zegt Anna Królica. Zij is historica, curator en auteur van Pokolenie Solo, een boek over actuele ontwikkelingen in de dans. “Er is in Polen weinig geld voor hedendaagse dans. Dansers maken solovoorstellingen omdat dat betaalbaar is.”  

Dat klinkt logisch. Eenlingen hebben geen grote zalen nodig voor repetities, het reizen is goedkoop en de inkoop van deze voorstellingen is interessant voor theaters en festivals. Voor het bedrag dat die kwijt zijn aan een groter gezelschap kunnen ze ineens meerdere solo-voorstellingen inkopen. Het ontbreken van decor, opsmuk, soms zelfs muziek, in de solo’s heeft eenzelfde oorzaak.

Anna Królica: “De kleinere producties zijn het meest gewild. Die zijn gemakkelijker om te produceren en ze kunnen langer gespeeld worden. De Poolse dansinstituties zijn verantwoordelijk voor deze situatie. Ze verstrekken een zeer beperkte budget voor een voorstelling en ze realiseren residenties voor solisten, niet voor gezelschappen. De vele soloperformances zijn ook het gevolg van het pretentieuze residentieprogramma: Solo Project. Dat bestaat sinds 2004 in de Oude Brouwerij (Stary Browar) in Poznań. Daar zijn veel solo’s gemaakt.”

Hedendaagse dans in Polen

“Solo performances is representatief voor de staat van de hedendaagse dans in Polen in de laatste tien jaar,” zegt Anna Królica, maar de situatie is aan het veranderen. “Soms is een soloperformance vandaag de dag vooral een artistieke keuze. Solo geeft de maker het gevoel dat hij op zijn eigen voorwaarden kan werken.”

Zie ook aflevering 4: Een ontmoeting met De Poolse choreograaf Maciej Kuźmiński.