Moderne dans in Polen kent westerse invloeden, maar de reikwijdte van de Poolse theatergeschiedenis geeft het ook een eigen, herkenbaar gezicht. Dat was waarneembaar op een presentatie van eigentijdse dans in Lublin. Joost Goutziers keek er een paar dagen rond en sprak met dansers, choreografen en publicisten. Een impressie, aflevering 1: performance art, video en de bewegingen van arbeiders in de scheepswerf van Gdansk.

Maciej Kuźmiński

De Poolse choreograaf Maciej Kuźmiński (1985) studeerde vijf jaar in Londen. Hij keerde terug naar zijn geboorteland en was verrast en verbaasd over de ontwikkeling van de hedendaagse dans in Polen. Dat in het Westen stevig aan de weg werd getimmerd, dat heeft hij zelf ervaren, keuze genoeg in Londen. Maar al die frisse, jonge performers, gezelschappen en collectieven in Poznan, Warschau en Krakau; de choreograaf was verbluft.

Room 40

Maciej Kuźmiński is een van de vele gezichten van de hedendaagse dans in zijn land. Hij danste bij het Poolse Dans Theater en is choreograaf van Room 40, een performance waarin hij een naakte danseres geconcentreerd en in zichzelf gekeerd laat roetsjen en bewegen in een waterplas. Het enige decorstuk is een transparante slang waar water uit stroomt. Aan het slot van de productie is de danseres de uitputting nabij. Ze ligt als een sporter in een push up-houding met gestrekte armen. Ze draagt haar eigen kilo's, zucht, steunt, maar weigert te capituleren. Minuten kruipen traag voorbij.

Het publiek raakt in verwarring. Wat te doen? Weggaan kan worden uitgelegd als een schoffering van de performer, maar blijven zitten is deze afmatting nodeloos rekken. Tijdens het Polska Platforma Tańca in Lublin, een evenement met een selectie van wat Poolse hedendaagse dans zo al te bieden heeft, won Room 40 de publieksprijs. Onder de toeschouwers waren westerse dansmakers en journalisten, ook uit Nederland. Zij reageerden enthousiast op de strak gechoreografeerde performance van Kuźmiński.

Daniel Stryjecki

Maciej Kuźmiński is niet de enige vernieuwer in Polen. Zijn generatie experimenteert en is vastberaden hedendaagse dans in Polen een flinke boost te geven. Dans in het Westen inspireert ze, maar de eigen traditie ook. Daniel Stryjecki is choreograaf en videokunstenaar. In zijn oeuvre combineert hij dans met video, effecten en manipulatie, zowel live als op het scherm. In het futuristische Efekt halo zijn de dansers geïntegreerd in een kleur- en lijnenspel. Technologie en animatie. De performance doet denken aan de concerten van de Duitse band Kraftwerk.

In een andere videoperformance nodigt Daniel Stryjecki publiek op een festival uit om door een microscoop naar zijn dansvoorstelling te kijken. De passant die toehapt ziet een mathematische choreografie, rechte, strakke patronen, met een veelvoud in het wit gestoken dansers die zich voortbewegen als spermazaadjes.

Rafał Dziemidok

Een ander interessante choreograaf is Rafał Dziemidok. Hij maakt zijn werk bij Grupa Artystyczna Koncentrat. Voor een installatie laat hij zich inspireren door arbeiders in de scheepswerf van Gdansk. "De handelingen die zij verrichten zijn een automatisme. Ze doen de hele dag hetzelfde, maar als je goed kijkt en al het gereedschap even wegdenkt, zie je een sterke choreografie die alsmaar doorgaat. Ik heb die handelingen verwerkt in een videoperformance en ga er nog een voorstelling met meerderde dansers van maken."

Anna Steller

Anna Steller vertelt een heel ander verhaal. De performer heeft de dansstudio's en zalen achter zich gelaten. In 2011 werd ze gevraagd de finissage van een expositie in Gdansk te verlevendigen met haar verschijning. "Dat inspireerde me", zegt ze terugkijkend. "Het was in een witte galerie, geen zwarte doos of een balletzaal. Ik vond meteen persoonlijk contact met het publiek. Acteren doe ik niet, nooit, ik ben mezelf, geef alles wat ik heb."

Haar korte optredens roepen de sfeer op van de performance-art van de jaren zeventig. In Transportation staat ze verscholen achter bronzen busten. Er is een transparante wand tussen haar en het publiek en ze schreeuwt. Hartverscheurend. Dan verspreidt ze een wit goedje over de vloer en glibbert daar doorheen. Haar lange haren gebruikt ze als kwast.

Haar werk is radicaal, zo noemt ze het zelf. Ze verwerkt uitvergrote, menselijke emoties in haar performances. Dat is intrigerend en er is belangstelling vanbuiten Polen. Net als veel andere Poolse dansers slaat ze haar vleugels uit. Zo speelde ze eerder in Canada, Hongarije, Indonesië en Zweden.

Barbara Bujakowska

Zo'n internationaal podium is Barbara Bujakowska ook gegund, al is het maar vanwege de extreem droge humor in haar performances. Op het festival van Polska Platforma Tańca in Lublin pakt ze het publiek in met een komische performance met twee chique dames op een sofa. Twee dames met mooie hoedjes op het hoofd, fijne maniertjes en opbouwende onderlinge kift. Dat katten gaat over in miauwen. Letterlijk.

Volgende week aflevering 2: Rijke theatertraditie heeft grote invloed op vernieuwers in de dans.