Codarts Rotterdam organiseert van maandag 23 februari tot vrijdag 27 februari de Dance Therapy Intensive Course, een kennismaking met de methoden en docenten van de masterstudie danstherapie. Jacqueline de Kuijper doet hieraan mee en houdt een dagboek bij van haar ervaringen en inzichten. Gedurende de week zoekt zij voor zichzelf antwoord op de vraag: “Hoe creëer ik voor mijn dansstudenten een veilige ruimte?” 

Dag 4 ‘zonder’ danstherapeute ….

Als ’s ochtends om zes uur de wekker gaat, lukt het mij niet om wakker te worden. Als ik dan toch overeind kom, blijf ik eerst nog een paar minuten in bed zitten en staar in het duister. Uiteindelijk sta ik toch op om naar het toilet te gaan, maar keer daarna terug naar bed en zet de snooze uit. Ik voel me moe en zwaar en slaap direct weer in. Wanneer mijn vriend twee uur later wakker wordt, merkt hij op dat ik weer koorts heb. Ik besluit daarom noodgedwongen thuis te blijven, hoe graag ik ook naar de cursus wil gaan! De volgende keer dat ik wakker word is het al twee uur ’s middags…

Nadat ik me iets heb opgefrist pak ik mijn reader over danstherapie erbij. Ik besluit het artikel “Healing Processes in Group Dance Therapy” te lezen van Claire Schmais (1985), omdat we deze genezingsprocessen met danstherapeute Penelope Best behandeld hebben. Al lezend begin ik steeds meer inzicht te krijgen in mijn ervaringen met de danstherapeutische oefeningen van de afgelopen dagen: waarom we verschillende oefeningen hebben gedaan, waarom ik bepaalde emoties voelde, en, langzamerhand, waarom ik vandaag bijna zeventien uur geslapen heb.

Het voornaamste - en meest toegankelijke - concept waar ik over lees is ‘vitalization’. Met vitalisering wordt bedoeld dat mensen, door middel van danstherapie, de kracht en energie terugvinden om te leven. Met dit aspect of effect van dans ben ik reeds lange tijd bekend. Toen ik enkele jaren terug aan een depressie/burn-out leed besloot ik dans in te zetten als medicijn. Ik had 24 uur per dag toegang tot een dansstudio en had daarom de mogelijkheid om, telkens als het me te veel werd, al mijn emoties van me af te dansen en mijn lusteloze lijf weer te activeren. Ook deze week voel ik dat ik door te dansen de spanning in mijn lijf kwijt begin te raken en ik me, ondanks mijn vermoeidheid, toch levendiger begin te voelen! 

Verder in het artikel lees ik meer over de oorsprong van gebrek aan vitaliteit: “The inability of patients to function can be linked to their misdirected use of energy. Whether the flow of vital force is encased by their defenses or dissipated by their anxiety, the result is the same: powerlessness” (25). Vervolgens lees ik dat overmatige spierspanning of stijfheid een teken is van onderdrukte emoties, in de psychologie ook wel ‘repression’ genoemd. Ik kan het dan ook niet nalaten mezelf af te vragen waar de spanning in mijn lijf vandaag komt: “Welke emoties heb ik weggestopt in plaats van geuit?” De vraag maakt dat ik terugdenk aan een oefening van de tweede dag, toen we moesten schreeuwen en hoe moeilijk ik dat vind. “Is het boosheid en woede die ik binnen heb gehouden?” vraag ik me af.

Een klasgenoot stuurt me een beschrijving van haar ervaring van dag 4:

Codarts welcomes me with open hearts. The workshop is guided by three awesome, intelligent and experienced women. They guide us sympathetically and with safety through all the themes and exercises. The first skills support us to get connected. After the first morning I already feel free of inhibition to move in front of the group or of a partner. Don’t think. Wait for an impuls. I learn to be patient with myself.

On the fourth day the big breakout: We have to move for 15 minutes, with a witness, without music. I jump into my theme “disrupted” and dance my private story. Actually I am much to tired today, but my body starts moving. I am out of control. It just happens. I dance and dance. For me. For my witness. It feels so good to be observed and protected. Not to be alone. I would not have danced the same all alone. After the dance I am exhausted. I cry some tears. After that I feel happy. Free. Thankful for this experience.

De kracht van danstherapie

Doordat je tijdens danstherapie (in tegenstelling tot conventionele psychotherapie) beweegt, is het mogelijk om spanning los te laten en minder angstig te worden. De energie die geblokkeerd werd door het binnenhouden van emoties komt vrij, wanneer door middel van fysieke oefeningen die emoties opnieuw beleefd en geuit worden. Schmais zegt hierover: “Probably the most striking aspect of the dance therapy session is to witness the energy that is liberated with the expression of angry feelings. So much vitality is contained by holding in anger and holding back rage” (25). De kracht van danstherapie is dat die gevoelens, in de veilige omgeving die de danstherapeut creëert, ervaren en bekeken kunnen worden en het daaraan gerelateerde trauma kan worden verwerkt. Door middel van danstherapie kan er een bewustwordingsproces plaatsvinden. Toch begin ik persoonlijk het idee te krijgen dat de opgewekte emoties ook onbewust verwerkt kunnen worden, zoals bij mij in mijn slaap…

Een van de redenen dat de groep zo belangrijk is in danstherapie, is dat groepsleden een bron van steun en acceptatie vormen die buiten de therapeutische omgeving wellicht heeft ontbroken. Toen ik mij bijvoorbeeld niet zeker genoeg voelde om leider te zijn, maar vervolgens mijn beweging gekopieerd zag door de groep, voelde ik mij geaccepteerd en veilig. Het vertrouwen dat de groep in mij had, zorgde ervoor dat ik het vertrouwen in mijzelf herwon. Ook voelde het veilig om binnen de groep mijn emoties te ervaren en te delen. Na bijna elke oefening zijn er momenten voor reflectie en kunnen we met een partner te praten over onze ervaring of onze observaties delen - dit alles zonder oordeel. Gevoelens die in andere situaties niet geuit mochten of konden worden, zijn nu toegestaan. Door die emoties opnieuw te kunnen beleven en uiten worden gedragspatronen zichtbaar en kunnen ze, nu ze binnen het bewustzijn verkeren, veranderd worden. 

Wat is danstherapie?

Door danstherapeutische oefeningen te ervaren en over danstherapie te lezen is mij een stuk duidelijker geworden wat danstherapie is en kan zijn. Net zoals emoties en gedachten onze houding en bewegingen beïnvloeden, kunnen we onze psyche veranderen door beweging en dans. Het verkennen van nieuwe bewegingen en gedrag binnen de danstherapeutische sessies stelt ons uiteindelijk in staat om ook in ons leven daarbuiten veranderingen door te voeren. Of zoals Schmais het zo mooi verwoord: 

“Dance therapy encourages a whole range of expressive behavior, with the belief that the pleasure of movement will stimulate a willingness to change the overall emotional state. Through participation in the varied rhythms, patterns and themes of collective dance, patients slowly reconstruct a movement vocabulary that permits emotional expression. They find the strength and the posture for assertion, the tenderness for a caring touch, and the flexibility to bend with the situation and literally to reshape themselves.” (22)

Hoe creëer je als dansdocent een veilige lesomgeving?

• In een traditionele dansles doen de studenten alleen de bewegingen van de docent na, en niet andersom. Binnen de danstherapie is iedereen om beurten leider en heeft iedereen in een inbreng in het bewegingsvocabulaire. Hierdoor wordt iedereen gezien en leert de groep elkaar beter kennen, wat weer bij kan dragen aan een gevoel van wederzijds vertrouwen. Wees daarom als dansdocent niet de enige bron van ‘inspiratie’ en geef je studenten ook ‘inspraak’. 
• Wees ervan bewust dat bepaalde bewegingen een bepaalde emotionele lading teweeg kunnen brengen. Negeer het niet wanneer dit gebeurt, maar creëer ruimte voor deze emoties.

Bron: Schmais, C. (1985). Healing processes in group dance therapy. American Journal of Dance Therapy, 8, p 17-36. 

Meer weten? Lees blog 5!