Capoeira is een Braziliaanse vechtdans. Twee mensen dansen in een cirkel van mensen, waarvan in het hart een rij muzikanten is. De dans is een uitwisseling van aanvals- en verdedigingstechnieken op muziek. De meest kenmerkende beweging van capoeira is de ginga; een swingende basisstap van waaruit alle mogelijke bewegingen voortvloeien. Capoeira ziet eruit als een combinatie van vele acrobatische bewegingen en draaitrappen.

Het spel

Capoeira wordt beoefend in een cirkel van mensen, ‘roda’ genoemd. De mensen die de cirkel vormen, zijn meestal andere capoeirista’s die wachten op hun beurt om te ‘spelen’. Deze mensen maken een energieke cirkel door in de handen te klappen en te zingen geleid door het gezang van de persoon die de roda leidt. Er worden verschillende instrumenten gebruikt in een capoeiraroda: een agogô, een pandeiro (tamboerijn), een atabaque (zoals een conga) en de berimbau.
Elk instrument draagt bij aan de energie in de roda, maar de berimbau leidt. Deze laat de spelers in de roda weten hoe ze moeten spelen: vlug of traag, agressief of kalm. De berimbau begint en beëindigt de roda. Alle andere instrumenten volgen zijn ritme.

Ontstaan

Omstreeks 1500 werden veel West-Afrikanen als slaven naar Brazilië gebracht door de Portugezen. Ze waren ver van huis, maar hun cultuur en wens naar vrijheid hadden ze niet verloren. Om hun vrijheid te winnen, begonnen ze technieken te ontwikkelen om zich te verdedigen en te kunnen ontsnappen. De slaven mochten uiteraard geen vechtsporten beoefenen, dus moest de ontwikkeling en het beoefenen van deze kunst in het geniep gebeuren. De meest natuurlijke vermomming was een dans, aangezien dans en zang populaire expressievormen waren (en zijn) in Afrika. Zo ontwikkelden de slaven een manier om hun aanvals- en verdedigingstechnieken te oefenen met muziek, zang en dans.

Verschillende vormen van capoeira

Toen de slaven eenmaal hun vrijheid hadden gekregen, begon capoeira zich te ontwikkelen van een viering van vrijheid tot een bloederig straatgevecht. Een capoeirista werd niet langer gezien als een vrijheidsstrijder en held, maar eerder als crimineel. Op dat moment bestempelde de overheid het beoefenen van capoeira als illegaal. Alleen al kennis hebben van de kunst werd strafbaar. Door het officiële verbod raakte het beoefenen van capoeira in onbruik in de meeste Braziliaanse steden.

Enkel in Bahia, een provincie in het oosten van Brazilië, bleef capoeira leven en van daaruit herleefde ook de danskunst. In het begin van de 20ste eeuw werd capoeira gered door MestreBimba, een leraar in de capoeira. Nadat een aantal buitenlandse diplomaten onder de indruk waren van een capoeira-demonstratie gegeven door Bimba en zijn leerlingen, besliste de Braziliaanse overheid capoeira te erkennen als een unieke, in Brazilië ontstane kunstvorm die bescherming verdient.
MestreBimba opende de eerste legale capoeiraschool in 1932. Hij ontwikkelde een nieuwe capoeirastijl gekend als ‘Regional’. Deze stijl bracht structuur en goede onderwijsmethoden bij aan de capoeirakunst, maar verminderde het gebruik van muziek en speelse bewegingen.

In andere plekken van Brazilië beoefende men capoeira Angola. Beoefenaars van deze stijl vonden dat een essentieel aspect van de capoeirakunst verloren ging naarmate de stijl ‘Regional’ zich meer verspreide onder Bimba en zijn leerlingen. Voor hen was capoeira zijn roots aan het verliezen door het te veel benadrukken van de sport en de oefeningen. De Angola capoerista’s benadrukken capoeira als kunst waarin muziek en speelse bewegingen de sleutel vormen tot het begrijpen van de echte natuur en geest van capoeira.