Van 21 tot en met 30 mei vindt in hartje Utrecht wederom het SPRING Performing Arts Festival plaats. Dit festival, dat bekend staat om zijn hedendaagse, experimentele en radicale programmering, brengt tien dagen lang internationale theatermakers en choreografen naar Utrecht. Festival-fan Jacqueline de Kuijper gaat elke dag naar SPRING, bezoekt vrijwel alle voorstellingen en houdt dagelijks een blog bij. Lees hier op Dansmagazine.nl haar avonturen! 

SPRING Performing Arts Festival in Utrecht

In tegenstelling tot vorig jaar, mist SPRING voor mijn gevoel dit jaar een kloppend festivalhart. In verband met de verbouwing van de Stadsschouwburg van Utrecht is het festivalkantoor verplaatst naar theater Kikker, maar het ontbreekt er aan een terras en aan gezelligheid. Vorig jaar raakte ik op de zitzakken op het gazon bij de schouwburg in gesprek met performers van de voorstellingen, kon ik er terecht voor een hapje en een drankje, en genoot ik iedere avond van een ander bandje. Ik vraag me af waarom ze dit festivalhart niet gewoon naar het stadhuisplein hebben verhuisd. 

Als ik in de rij sta te wachten voor Human use of human beings van Romeo Castellucci raak ik in gesprek met Matthijs van Burg, marketing en communicatiecoördinator van SPRING. Ik vraag hem naar de veranderingen in de programmering van het festival. “Ik mis de bandjes ook,” geeft hij toe, “maar we probeerden vorig jaar iets te veel twee festivals te zijn; theater en muziek trekken ieder toch een ander publiek.” “Ook waren onze keuzes voor de bands niet zo scherp als die van de theater- en dansvoorstellingen,” legt Matthijs uit, “dus dat proberen we dit jaar wel te doen, scherpe keuzes maken.” 

Een quote uit de openingsspeech van artistiek directeur Rainer Hofmann geeft voor mij weer wat voor scherpe keuzes ze dit jaar hebben gemaakt en wat het doel van SPRING Performing Arts Festival is: “SPRING gelooft in de kracht van kunst en kunstenaars om momenten van irritatie en concentratie, van reflectie en plezier te creëren, in een tijd die soms moeilijk te begrijpen en verwoorden valt. Sommige dingen kun je alleen maar uitdrukken in de open en associatieve taal die kunst is. En precies daarom bestaat SPRING.” Hoewel de ideale festivalformule voor mijn gevoel nog niet is gevonden, het besluit om scherpere keuzes te maken lijkt wel succesvol te zijn. De theaterzalen zijn in elk geval een stuk beter gevuld dan vorig jaar! 

Romeo Castellucci & Societas Raffaello Sanzio - Human use of human beings 

De bovenstaande quote van Hofmann lijkt meerdere voorstellingen op het lijf geschreven te zijn, maar past met name Human use of human beings van de Italiaanse theatermaker Romeo Castellucci bijzonder goed. Deze rauwe voorstelling beleefde vrijdag 22 mei om 16:00 uur zijn Nederlandse premiere. Human use of human beings draagt de tags #BIGNAMES en #TOUGHTHEATRE. Castellucci is volgens het programmaboekje op het moment één van de meest invloedrijke theatermakers in Europa. De theatervoorstelling is viermaal uitverkocht, maar een deel van mij vraagt zich af waarom… Niet alleen de hedendaagse tijd laat zich moeilijk verwoorden en begrijpen, ook Human use of human beings is daaraan onderhevig. Als kunst bestaat uit open en associatieve taal, dan is Castelllucci wel héél kunstzinnig! 

Human use of human beings wordt gespeeld in de karakteristieke en ouderwetse U.T.A.M. Garage aan de Ridderschapstraat in Utrecht, een ‘gevonden locatie’. De voorstelling begint in de voorhal van de garage, waarvan de vloer en muren bekleedt zijn met wit doorschijnend plastic. Vier mannen in witte quarantaine-pakken verplaatsen een ronde, witte schijf met een diameter van meer dan twee meter - de Generalissima. De middelste cirkel van de schijf is verdeeld in vier vakken, welke ieder weer verdeeld zijn in vier stukken. De vierde en buitenste ring bestaat uit 400 vakken. In ieder vak bevindt zich een woord, maar alleen de woorden in de middelste twee ringen zijn leesbaar voor het publiek. Hierna gooit een van de mannen in een gootje een fles leeg. Aan de andere toeschouwers te zien bevindt zich daarin geen water, velen knijpen met handen en mouwen hun neus dicht. Mijn neus is verstopt. De mannen in pakken en gasmaskers doen me denken aan tv-beelden over ebola. Zijn we ziek? Gaan we dood?

Niet veel later mogen we ons verplaatsen naar de volgende ruimte, de garage zelf. Hier volgen enkele verschillende, maar eveneens onnavolgbare scènes. Een van de scènes is een schijnbaar bekende episode van de Evangeliën, de opstanding van Lazarus, opgevoerd voor een fresco van Giotto met zelfde thema. In de dialoog tussen Jezus en Lazarus geeft de laatste aan niet weer tot leven gewekt te willen worden. 

De dialoog wordt vijf keer herhaald, maar er valt steeds minder van te begrijpen doordat het vocabulaire steeds kleiner wordt. Wanneer bij de derde of vierde dialoog de grote schijf met lijnen en woorden de garage in wordt gerold, besef ik me pas dat de abstrahering van de dialogen op dit systeem gebaseerd is - de Generalissima, een kunstmatige taal, in 1985 ontwikkeld door de Societas Raffaello Sanzio. De vijfde keer dat de dialoog wordt opgevoerd bestaat deze nog uit herhaling van slechts vier woorden: meteoor, blok, agon en apothema. 

Na afloop van de vijfde dialoog leeft Lazarus en bevindt Jezus zich in het hiernamaals. Hierop volgt een uitvaartceremonie met doordringende, sombere en angstaanjagende Tibetaanse muziek. Bij thuiskomst zoek ik via Google het verhaal van de wederopstanding van Lazarus op. Hierin is hij dankbaar weer tot leven gewekt te worden en sterft Jezus niet in zijn plaats. Met zijn verwarrende, maar mooie en intrigerende theatervoorstelling lijkt Castellucci te willen zeggen dat de wereld van nu het niet waard is om in te leven. Toch lijkt hij daar niet somber over: “Zoals elke kunstvorm [is theater] een dans met de dood. Dat heeft niets duisters of treurigs, integendeel, het is gewoon een bespiegeling over de menselijke natuur.” 

Tijdens het eveneens uitverkochte interview met Romeo Castellucci de dag erna, begrijp ik dat niet alleen Jezus begraven wordt in Human use of human beings, maar ook ‘taal’. “If you want to be radical in a political way, you have to think about the language you use,” zegt Castellucci. Daarom communiceert hij via krachtige en schilderachtige beelden - de taal van het theater. Omdat Castellucci moeite heeft met de Engelse taal praat hij langzaam en bedachtzaam, wat bijdraagt aan het beeld dat zich in mij begint te vormen van de geniale en mysterieuze theatermaker. Ik begrijp niet alles wat hij zegt, maar indruk maakt hij wel. 

Lees ook blog #3 over Nicole Beutler en Julian Hetzel!